Ειρήνη Μπουντούρη – Φωτογραφικό αρχείο Μουσείου Μπενάκη, από το φωτογραφικό λεύκωμα «Προσφυγικοί Καημοί (1925 – 1927), με το φακό της Nelly's», έκδοση Πολιτισμικός Οργανισμός Δήμου Αθηναίων, Φεβρουάριος 2002, (αναδημοσίευση)
παρουσίαση : Πέτρος Βόσσος
Η τεχνική του BROMOIL, ήταν μια τεχνοτροπία ζωγραφικής επέμβασης πάνω στην φωτογραφία. Την χρησιμοποιούσαν οι Πικτοριαλιστές φωτογράφοι στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, κυρίως όταν η φωτογραφία προσπαθούσε να βρει ένα δρόμο, πατώντας πάνω στα χνάρια της ζωγραφικής.
Με την επικράτηση της «καθαρής φωτογραφίας» και την καθιέρωσή της ως αυτόνομης τέχνης, με δικούς της κανόνες αναφοράς, απαλλαγμένης από τα αισθήματα κατωτερότητας έναντι της ζωγραφικής, η τεχνική αυτή απαξιώθηκε εντελώς!
Μπορούμε όμως σήμερα, με τα δεδομένα της εποχής, να την δούμε ως μια τεχνική που θα μπορούσε να μην αφορά τη φωτογραφία αυτή καθαυτή αλλά ως μια τεχνική δημιουργίας ενός «εικαστικού έργου» που ολοκληρώνεται με φωτογραφικές και ζωγραφικές μεθόδους!
Ένα χαρακτηριστικό δείγμα τεχνικής του BROMOIL, είναι οι «Προσφυγικοί Καημοί» της Έλλης Σουγιουτζόγλου Σεραϊδάρη, της γνωστής Nelly's.
Πιο κάτω παραθέτω κείμενο της κας Ειρήνης Μπουντούρη, σχετικό με τους «Προσφυγικούς Καημούς» και την τεχνική του BROMOIL...
Προσφυγικοί Καημοί (1925 – 1927)
Κατ' εξοχήν ζωγραφικές, οι φωτογραφίες των "Προσφυγικών Καημών" ακολουθούν αναγεννησιακούς εικονογραφικούς τύπους: Το θέμα στο κέντρο, η διάταξη των μορφών σε σχήμα πυραμίδας με ελικοειδή κορύφωση του δράματος στο πρόσωπο της μάνας. Πρόκειται για φωτογραφίες αριστοτεχνικά δομημένες, αναφορές στη ζωγραφική παιδεία της Nelly's.
Τη σειρά των "Προσφυγικών Καημών" η Nelly την τύπωσε με την τεχνική BROMOIL.
Τα περιγράμματα απαλύνθηκαν, χαλάρωσαν, το φως τύλιξε αχνά τις μορφές. Η δυστυχία διαχέεται μέσα στη φωτογραφία – πίνακα, δημιουργώντας μια υποφερτή αίσθηση του πόνου και όχι μια επιθετική μαρτυρία της ανθρώπινης κατάντιας.
Οι πρόσφυγες περίλυποι αλλά αξιοπρεπείς, δεν απαιτούν με το βλέμμα τους τη συμπόνια.
Ο πόνος παραμένει δικός τους, η θλίψη γυρνάει γύρω από τους ίδιους. Όταν οι φωτογραφίες αυτές δημοσιεύθηκαν στην Αμερική από την Near East Organization βοήθησαν σημαντικά στην επιτυχία του εράνου για τους μικρασιάτες Έλληνες.
Για την τεχνική αυτή η Nelly περιγράφει: «Αγόραζες το χαρτί έτοιμο σε πακέτα, σαν το συνηθισμένο φωτογραφικό χαρτί και κατόπιν τύπωνες σ' αυτό τη φωτογραφία με τις κλασικές μεθόδους. Αφού εμφανιζόταν η φωτογραφία, μετά εξαφανίζονταν εντελώς με χημικό τρόπο και δεν έμενε στο χαρτί παρά ένα αμυδρό ίχνος.
Το χαρτί αυτό, πριν το επεξεργαστεί κανείς, έμπαινε σε λεκάνη με ζεστό νερό, που με την πύρα αποκτούσε το γράδο του και γινόταν ανάγλυφο: Εκεί που είχε αποτυπωθεί πολύ φως στη φωτογραφία ήταν εξογκωμένο και στα σημεία που υπήρχε σκιά ήταν βαθουλό.
Έπειτα ετοίμαζες το τραπέζι σου αναλόγως, ακουμπούσες το στραγγισμένο χαρτί πάνω σε χοντρό πανί υγρό, το στέγνωνες με στουπόχαρτο για να μην έχει νερά και άρχιζες τη επεξεργασία με τα ειδικά πινέλα και το ελαιόχρωμα.»
