Τον άρτον ημών τον επιούσιο.
Ενας γοητευτικός άνδρας, γύρω στα τριάντα, ήρθε να με επισκεφτεί ένα πρωί. Κρατούσε ένα μεγάλο ντοσιέ με φωτογραφίες. Ήταν Καναδός, ο οποίος είχε ζήσει αρκετά χρόνια στην Ιαπωνία εκεί είχε σπουδάσει και αν θυμάμαι σωστά είχε κιόλας διδάξει αρκετά χρόνια. Ζωγράφιζε από ευχαρίστηση. Ήθελε να κοιτάξω τις φωτογραφίες του.Τα τελευταία δύο χρόνια είναι απίστευτο πόσοι πολλοί καλλιτέχνες μου έχουν ζητήσει να κοιτάξω τις φωτογραφίες τους. Καθώς μεγαλώνω μου γίνεται όλο και πιο δύσκολο να κοιτάζω τη δουλειά άλλων ανθρώπων. Διότι αν η δουλειά είναι καλή, τι μπορώ να κάνω για τον άνθρωπο που την έκανε; Μόνο λόγια, τα οποία δίχως έργα γίνονται όλο και πιο ανούσια. Τουλάχιστον αυτό πιστεύω εγώ και δεν γνωρίζω πάντα τις μεγάλες στενοχώριες που μπορεί να κρύβονται πίσω από μια πραγματικά καλή δουλειά και τις μεγάλες στενοχώριες που περιμένουν εκείνους που επιθυμούν να τις παρουσιάσουν στο κοινό. Σε έναν κόσμο ψυχρό, όσο και να λέει ότι νοιάζεται. Και αν η δουλειά την οποία καλούμε να κρίνω δεν είναι καλή, γιατί να ξοδέψω τη λίγη ενέργεια που μου έχει απομείνει; Αλλά το να κάτσω να κρίνω ήταν πάντα κάτι που δεν μου άρεσε, και πολύ πιο πολύ τώρα. Ήρθε ύμως έτσι το πράγμα και είπα σ αυτό το νεαρό: «Λοιπόν, μια και είσαι εδώ και έκανες τόσο δρόμο για να έρθεις, άνοιξε να τις δούμε».
Ο Alfred Stieglitz φωτογραφίζει
Οι φωτογραφίες ήταν πραγματικά καλές. Μερικές πολύ καλές, όχι τετριμμένες. Καλές φωτογραφίες με προσωπικότητα. Ευαίσθητες και ζωντανές. Είπα την άποψή μου. Στεκόταν μπροστά μου με αδημονία.
Μετά μείναμε σιωπηλοί, και άρχισε να μαζεύει τις φωτογραφίες του. Όταν τέλειωσε, μου είπε: «Αναρωτιέμαι αν μπορείτε να με συμβουλέψετε τι να κάνω. Έκανα φωτογραφίες για προσωπική ευχαρίστηση, αλλά τώρα αρχίζω να πιστεύω ότι ίσως πρέπει να στρέψω τη φωτογραφία μου προς πιο πρακτικές κατευθύνσεις».
«Για να βιοπορίζεσαι;» ρώτησα.
«Ναι, νομίζω ότι μπορώ να βγάζω το ψωμί μου από τις φωτογραφίες μου».
Εγώ καθόμουν στην καρέκλα και αυτός στεκόταν όρθιος. Τι μπορούσα να πω; Το ψωμί του.
Του είπα: «Θα πρέπει να βρεις το δικό σου δρόμο. Δεν μπορώ να σου δώσω συμβουλές. Δεν έχω καμία επαφή με τον εμπορικό κόσμο. Όμως όπως ξέρεις και εσύ η αγορά είναι κορεσμένη». Χαμογέλασα και συνέχισα: «Το ψωμί σου... η προσευχή του Κυρίου δεν αρχίζει με: "Δώσε ημίν τον άρτον ημών τον επιούσιον"; Το καθημερινό ψωμί. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Σημαίνει κυριολεκτικά ένα καρβέλι ψωμί και ίσως ένα ποτήρι δροσερό νερό; Ή μήπως σημαίνει ένα γεύμα αποτελούμενο από διάφορα πιάτα και ίσως ένα κοκτέιλ και απεριτίφ; Καθημερινό ψωμί σημαίνει και ένα αμάξι; Ένα ραδιόφωνο; Ή μήπως την πιθανότητα ενός γάμου; Και κάνα δυο παιδιά; Τί σημαίνει για έναν Αμερικάνο του σήμερα;»
0 νεαρός έμεινε σιωπηλός και έδειχνε ότι άκουγε προσεκτικά. Τελικά πρόσθεσα: «Πήγαινε σπίτι σου και αναλογίσου τι σημαίνει για σένα το καθημερινό ψωμί. Αυτό το καθημερινό ψωμί που θες να αποκτήσεις με τις φωτογραφίες σου. Είμαι σίγουρος ότι ενώ θα το σκέφτεσαι θα καταλήξεις στο συμπέρασμα τι πρέπει να κάνεις με τις φωτογραφίες σου, εάν θα εξακολουθείς να πιστεύεις ότι πρέπει να κερδίσεις το ψωμί σου με αυτές».
0 νεαρός με ευχαρίστησε και πρόσθεσε ότι χάρηκε που ήρθε. Η επίσκεψή του αυτή ξεδιάλυνε μέσα του πολλά από αυτά που τον προβλημάτιζαν. Καθώς έκλεινε την πόρτα πίσω του, σκέφτηκα: άραγε τι να σκέφτονται τα εκατομμύρια Αμερικανών όταν λένε στην προσευχή τους: «Δώσε ημίν σήμερον τον άρτον ημών τον επιούσιον;»
έτος 1942
Ο Alfred Stieglitz με τη γυναίκα του O' Keefee
Η συνάντηση με τον Ancel Adams
Παροιμιώδης η πρώτη του συνάντηση το 1933 με τον νεαρό τότε, αλλά κορυφαίο φωτογράφο στο χρόνο του μέλλοντος του.«Τι θέλεις;» με ρώτησε. «Θα ήθελα να σας δείξω μερικές φωτογραφίες μου» του είπα και αυτός μου απάντησε «Δεν μπορώ να σε δω τώρα, έλα πάλι στις 2.30» και μετά έφυγε. Δεν ήμουν συνηθισμένος σε τέτοια αντιμετώπιση, ένιωσα αληθινά πως ήταν απαίσια η συμπεριφορά εκ μέρους του.
Είμαι ως χαρακτήρας πολύ ευγενικός και ενοχλήθηκα πάρα πολύ από τη στάση του. Εκείνη την εποχή ακόμη δεν γνώριζα τη διαφορά ανάμεσα στο πνεύμα της δυτικής χώρας και αυτό της ανατολικής. Στα μέρη μας δεν θα συνέβαινε ποτέ κάτι τέτοιο. Κατά την επιστροφή μου στην ώρα που μου είπε, σκεφτόμουν «Να ξαναδώ αυτό τον μπάσταρδο ή να γυρίσω στην Καλιφόρνια;»
Ήθελα να γυρίσω στην πατρίδα αλλά μετά σκεφτόμουν «Όχι. Έκανα τόσο δρόμο μέχρι εδώ και πρέπει να πάω να τον δω.» Πήγα λοιπόν και μόλις με είδε μου ζήτησε να καθίσω, αλλά το μόνο διαθέσιμο «έπιπλο» ήταν ένας ανεμιστήρας ατμού. Βολεύτηκα λοιπόν κάπως και αυτός κάθισε στο ράντζο και άνοιξε το πορτοφόλιο μου. Κοιτούσε τις φωτογραφίες μία-μία. Πήγα να του μιλήσω για τη δουλειά μου αλλά αμέσως μου έκανε νόημα να σταματήσω. Τις έβαλε μετά πίσω στο πορτοφόλιο και με κοίταξε χωρίς να μιλάει.
Ένιωσα αμήχανα, δεν ήξερα τι να κάνω ή τι να πω. Τις έβγαλε μετά πάλι και ξανά άρχισε να τις κοιτάζει μία-μία. «Μάλιστα, αυτό είναι φωτογραφία. Χάρηκα πολύ που σας είδα».
Από τη χαρά μου κόντεψα να πέσω από τον ανεμιστήρα! Και από τότε γίναμε πολύ καλοί φίλοι.
έτος 1933
Ο Alfred Stieglitz στο λιτό ντιβάνι του
Η σύνθεση στη φωτογραφία
Η φύση της σύνθεσης εξαρτάται πράγματι κατά το μεγαλύτερο μέρος από το περιεχόμενο και τον τρόπο με τον οποίο έχει επιλεχθεί να παρουσιαστεί. Αναφέρομαι ακροθιγώς κυρίως στις γραμμικές συνθέσεις, αλλά υπάρχουν βέβαια και τονικές συνθέσεις, συνθέσεις όγκου, χρωματικές συνθέσεις και συνθέσεις όλων των ειδών. Έστω και σε διαφορετική έκταση, αυτό ισχύει τόσο στη φωτογραφία όσο στη ζωγραφική. Αυτές οι σύγχρονες εικονιστικές φωτογραφίες που έχουν τραβήξει τόσο πολύ την προσοχή του κοινού, ειδικά στην Ευρώπη, λόγω της σύνθεσης και της τονικότητάς τους, έχουν δεχτεί κατά τη διαδικασία παραγωγής τους την ίδια επιρροή με αυτή που δέχτηκε η σύγχρονη ζωγραφική. Το βασικό χαρακτηριστικό τους είναι η απλότητα στη σύνθεση και η πιστή απόδοση των τονικών αξιών.Εκείνο το στοιχείο που είναι απολύτως ουσιώδες σε κάθε σύνθεση είναι η ισορροπία, χωρίς την οποία καμία εικόνα δεν μπορεί να μας ικανοποιεί. Χωρίς αυτήν, η εικόνα δείχνει σαν ένα σώμα ταραγμένο και ερεθισμένο, και ο παρατηρητής παίρνει τα μάτια του από αυτήν για να ανακουφιστεί.
Καμία φόρμουλα δεν είναι δυνατό να παραχθεί που να απλουστεύει τα δεδομένα της μελέτης εκείνης που είναι αναγκαία για να κατανοηθεί τι είναι αυτά που συγκροτούν μια καλή σύνθεση. Στη φυσική κλίση του φωτογράφου πρέπει να προστεθεί η προσεκτική και κατανοούσα μελέτη των καλύτερων έργων όλων των μορφών της τέχνης, παλαιών και νέων. Στη φωτογραφία αυτό είναι πιο ουσιώδες απ' ότι στη ζωγραφική, διότι ο φωτογράφος, που συνήθως δουλεύει με τη μονοχρωμία, δεν έχει τη διέξοδο του χρώματος.
Συνεπώς, η καλύτερη συμβουλή είναι να μελετήσει ο φωτογράφος τις καλύτερες εικόνες σε όλα τα μέσα τέχνης από τη ζωγραφική στη φωτογραφία να τα μελετήσει ξανά και ξανά, να τα αναλύσει, να εμποτιστεί από αυτά έως ότου ασυνείδητα αυτά γίνουν μέρος της αισθητικής του ύπαρξης. Στη συνέχεια, εάν υπάρχει ίχνος πρωτοτυπίας μέσα του, ενστικτωδώς θα διασκευάσει αυτά που έχει κάνει μέρος του εαυτού του και ωθούμενος από την προσωπικότητά του θα εξελίξει αυτό που ονομάζεται στυλ.
Το τελικό αποτέλεσμα της προαναφερθείσας εξάλειψης θα μας φέρει μπροστά σε μια αναπαράσταση στην οποία εμφανίζεται ένα μόνο, απλό αντικείμενο, για το οποίο ο μέσος φωτογράφος θα μας έλεγε ότι δεν μπορούσε να το βάλει στη σύνθεση του γιατί εμφανιζόταν να μην έχει καμία σχέση με τα υπόλοιπα αντικείμενα. Μέγα και θλιβερό το λάθος του. Κατ' αρχάς, έχει τη σχέση του με τις γραμμές, τα όρια που ορίζουν τη φωτογραφία του και από τη θέση που κατέχει, χωρίζει την επιφάνεια σε μέρη. Η σχέση αυτή συνιστά σύνθεση στο χώρο. Έπειτα, έχει τη σχέση του με το φόντο, και εδώ τελειώνει το πρόβλημα με την εναέρια σύνθεση. Επί πλέον, πρέπει να φωτίζεται από κάποια φωτιστική πηγή και αυτό μας φέρνει το πρόβλημα του φωτός, της σκιάς ή του κιαροσκούρο.
Τόσο σύνθετο είναι το απλό θέμα «απλότητα στη σύνθεση» ώστε αυτές οι σκόρπιες και τυχαίες σκέψεις δεν μπόρεσαν ούτε καν να το σκιαγραφήσουν. Υπάρχει μια απλή και άμεση συμβουλή που επιθυμώ να δώσω και να ξαναδώσω, μιά συμβουλή γι αυτόν που έχει κατακτήσει την αλφαβήτα της φωτογραφικής τεχνικής, και είναι τώρα έτοιμος, να βουτήξει στα μυστηριώδη βαθιά νερά της τέχνης: παρατήρησε το έργο των μεγάλων καλλιτεχνών, όχι απλά να το κοιτάξεις, αλλά να το παρατηρήσεις, να το κάμεις δικό σου. Μετά, μελέτησε τις όψεις της φύσης, οπουδήποτε, με μεγαλύτερη επιμέλεια απ' ότι το έκανες στο παρελθόν.
Και υπάρχει επίσης μια απλή και άμεση προειδοποίηση που θέλω να κάνω: να αποφεύγετε τα βιβλία που μιλούν για τη σύνθεση έργων, να τα αποφεύγετε σαν την πανώλη διότι θα καταστρέψουν στο μυαλό σας όλες τις σκέψεις που κάνετε και θα αφήσουν μόνο τη φόρμουλα που σας προτείνουν. Εάν δεν μπορείτε να διδάξετε οι ίδιοι τους εαυτούς σας και πρέπει να διδαχθείτε από κάποιον άλλο, τότε βρείτε έναν δάσκαλο με ανοιχτό μυαλό αλλά φυλάξτε καλά την πρωτοτυπία σας ως το πολύτιμο εκείνο αγαθό που θα σας γλιτώσει από την καταστροφή που θα είναι η εκ μέρους σας παραγωγή τυποποιημένων έργων.
έτος 1905
πηγή: Alfred Stieglitz "Σημειώσεις για την Φωτογραφία" (απόσπασμα - αναδημοσίευση)
Gallery 291
Gallery 291, έκθεση του Picasso το 1915
Alfred Stieglitz
