Τα πρώτα χρόνια της 'Εγχρωμης Φωτογραφίας

1936 - 1946

Έως το 1936 δεν υπήρχε τίποτα το αξιοσημείωτο στη φωτογραφική σκηνή. Φωτογραφία σήμαινε ακόμη, ασπρόμαυρη φωτογραφία. Η έγχρωμη φωτογραφία δεν ήταν βέβαια εντελώς άγνωστη, αλλά ήταν μια τέχνη που την εποχή εκείνη ασκείτο μόνον από μια φθίνουσα μειονότητα. Αυτό δεν ήταν ιδιαίτερα περίεργο, αφού οι τρόποι επεξεργασίας που χρησιμοποιούνταν την εποχή εκείνη ήταν είτε αρκετά ανεπαρκείς, είτε αδέξιοι και ακόμη ήταν πολύ περίπλοκοι και δαπανηροί όσον αφορά την επεξεργασία της.

Η έγχρωμη φωτογραφία ήταν ακόμα αρκετά ανεπαρκής. Για να είμαστε ακριβείς, η έγχρωμη φωτογραφία ήταν κιόλας το 1936, 75 χρόνων. Ήταν Μάιος του 1861 όταν ο Σκώτος ακαδημαϊκός James Clerk Maxwell περιέγραψε πρώτος την προβολή έγχρωμων σλάιντ στα μέλη του Βασιλικού Συμβουλίου της Μεγάλης Βρεττανίας. Τα κοκκώδη, τα γραμμικά και τα Lenticular screen φιλμ, που προέρχονταν από Γερμανούς, Γάλλους και Άγγλους κατασκευαστές στα 1930, έδιναν τη δυνατότητα να παίρνονται έγχρωμα σλάιντ ή στενόμακρα έγχρωμα φιλμ αν και αυτό ήταν δυνατό μόνο με τη βοήθεια φίλτρων ή οπτικών προσαρμογών η ευαισθησία τους στο φως ήταν μικρή, και τα σλάιντ όταν προβάλλονταν εμφανίζονταν πολύ σκοτεινά.

Louis Ducos du Hauron, 1877 color photographic print on paper

Τα έγχρωμα θετικά μπορούσαν να παραχθούν μόνο από λίγους ειδικούς και σε ειδικά εργαστήρια που χρησιμοιούσαν εντελώς επίπονους και χρονοβόρους τρόπους επεξεργασίας. Οι έγχρωμες φωτογραφίες ήταν επεξεργασίες ασπρόμαυρων φωτογραφιών, που παίρνονταν συνήθως με τη γνωστή σαν μιας λήψης φωτογραφική μηχανή. Οι τρεις φωτογραφίες έδειχναν αντίστοιχα τα κόκκινα, πράσινα και μπλε έγχρωμα στοιχεία μιας εικόνας, μια τεχνική που μοιάζει μ' αυτή που χρησιμοποιείται στην έγχρωμη εκτύπωση και απαιτεί πολύ εξειδικευμένη εργασία. Γενικά, οι τρόποι επεξεργασίας της έγχρωμης φωτογραφίας εκείνη την εποχή δεν ήταν δυνατό να προκαλέσουν γενικό και διαρκές ενδιαφέρον.

Ο Dr Rudolf Fischer δείχνει τον τρόπο.

Τα νέα έγχρωμα φιλμ που παρουσιάστηκαν 50 χρόνια πριν το 1936 από την Kodak και την Agfa, έχουν τις ρίζες τους σε ανακαλύψεις και προτάσεις που έγιναν από το Γερμανό χημικό Dr Rudolf Fischer και τον Ελβετό συνάδελφο του Dr Hans Siegrist σε συνεδριάσεις της Νέας Φωτογραφικής Εταιρίας (Neue Photographische Gesellschaft) στο Berlin Steglitz από to 1909 έως το 1912. Σαν νέος ο Fischer, είχε εργαστεί σαν διευθυντής σ' αυτήν
την εταιρία, η οποία την εποχή εκείνη είχε ενδιαφερθεί για ποικίλους τρόπους επεξεργασίας της έγχρωμης φωτογραφίας. Η πρωταρχική του επιδίωξη στα πειράματά του στο εργαστήρι της εταιρίας, ήταν να πετύχει βαμμένες «tinted» έγχρωμες φωτογραφίες, που ταίριαζαν στο γούστο της εποχής και να το πραγματοποιήσει στο στάδιο της εμφάνισης.

πρώτες τεχνικές έγχρωμης φωτογραφίας

Ανακάλυψε ότι όταν μια ασπρόμαυρη εικόνα, υφίστατο επεξεργασία με μια συγκεκριμένη ομάδα εμφανιστών και προστίθενταν εκτός απ' το μεταλλικό άργυρο άχρωμες ουσίες γνωστές από τη χημεία των οργανικών χρωστικών ουσιών, σχηματίζονταν αμέσως χρώματα. Ο άργυρος απομακρύνεται με λεύκανση και παραμένει το καθαρό χρώμα. Σαν εμφανιστή, ο Fischer χρησιμοποίησε παραφαινυλενοδιαμίνη που ανακαλύφθηκε από τον χημικό της Agfa Dr Momme Andresen από το 1888. Στην πατέντα της 7ης Φεβρουαρίου 1912 (Γερμανικός αριθμός ευρεσιτεχνίας 253.335) ο Fischer περιέγραψε πως διάφορες ουσίες συζεύγνυνται, (δένουν), με το προϊόν οξείδωσης του εμφανιστή για να σχηματίσουν χρώματα εισάγοντας έτσι την έννοια του χρωστικού ζεύκτη.

Η Νέα Φωτογραφική Εταιρία είχε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει αυτή τη διεργασία εμφάνισης μόνο για μονόχρωμα ασπρόμαυρα χαρτιά. Ωστόσο η πατέντα της 14ης Ιουνίου 1911 (Γερμανικός αριθμός ευρεσιτεχνίας 257.160) είχε ήδη συνδέσει την έγχρωμη εμφάνιση με την αρχή ενός έγχρωμου φωτογραφικού υλικού που ήταν φτιαγμένο από πολλές επιστρώσεις. Τρεις επιστρώσεις, ευαίσθητες στο μπλε, το πράσινο και κόκκινο φως, εμφανίστηκαν σε κίτρινο, βαθυκόκκινο και κυανό με τη χρησιμοποίηση χρωστικών ζευκτών (colour couplers) που ήδη περιέχονταν στις επιστρώσεις ή συμπληρώνονταν στα λουτρά εμφάνισης. Ο Fischer και Siegrist έβαλαν έτσι τις βάσεις για τη μοντέρνα έγχρωμη φωτογραφία - αν και χρειάστηκε να περάσουν χρόνια πριν να βρεθεί λύση στο πρόβλημα της αντίστασης στη διάχυση (diffusion resistance), μ' άλλα λόγια την αποφυγή της «μετανάστευσης» των χρωστικών ζευκτών και των προϊόντων οξείδωσης του εμφανιστή από επίστρωση σε επίστρωση κάτι που δεν κατορθώθηκε μέχρι το 1930 όταν η Kodak στην Αμερική και η Agfa στη Γερμανία έλυσαν το πρόβλημα αυτό ανεξάρτητα η μιά από την άλλη. Ήταν τότε ακριβώς που η έγχρωμη φωτογραφία που πέρασε στο στάδιο της ενηλικίωσής της.

Illustration Magazine, first color printing,
photo by Gimpel, 1907 - Paris

Οι πρώτες έγχρωμες εκδόσεις

Στα 1938, η Gisele Freund χρησιμοποιούσε το χρώμα στα καλλιτεχνικά της πορτραίτα. Ο Edward Steichen και ο Manuel Alvarez Bravo, πειραματίζονταν και αυτοί με το χρώμα, χωρίς να ελπίζουν σε κάποια οικονομική επιτυχία. Το ίδιο γινόταν και με τον Erich Retzlaff και τον Dr. Paul Wolff στη Γερμανία. Η Gizele Freund θυμάται: «Ήμουν τόσο ενθουσιασμένη..., στα επόμενα χρόνια χρησιμοποιούσα περισσότερο χρώμα παρά μαυρόασπρο, παρ' όλο που το έγχρωμο δεν είχε ζήτηση, τουλάχιστον στη Γαλλία. Αυτός ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο οι επαγγελματίες φωτορεπόρτερς αρνιόντουσαν να χρησιμοποιήσουν το έγχρωμο. Δεν μπορούσαν να πουλήσουν τις φωτογραφίες τους γιατί δεν υπήρχαν μηχανές που θα μπορούσαν να τις τυπώσουν».

Στη Βόρεια Αμερική έγχρωμες φωτογραφίες τυπώνονταν κυρίως για περιοδικά και διαφημιστικά φυλλάδια. Η ποιότητα όμως στις έγχρωμες φωτογραφίες του '30 και του '40 καθοριζόταν ακόμη από τους ερασιτέχνες. Ο παγκόσμιος πόλεμος, οι επηρεασμοί του και η προπαγάνδα είχαν σαν αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των εξελίξεων στη δημιουργική έγχρωμη φωτογραφία.

Γύρω στα τέλη του '40 όμως, κάτω από τις ιστορικές οδηγίες του Alexander Liberman, στις εκδόσεις Conde Nast, άρχισαν να πραγματοποιούνται οι πρώτες «μεγάλες» έγχρωμες δουλειές. 0ι εκδόσεις Conde Nast (όπως το «Vogue») έκαναν έγχρωμη φωτογραφία γενικά αποδεκτή. Προς το τέλος της δεκαετίας του '50, τότε που ξεκινούσε το «οικονομικό θαύμα" άρχισε η εισαγωγή της νέας τεχνολογίας στη εκτύπωση, κάτι που πολλά περιοδικά υιοθέτησαν. 'Ετσι οι Φωτογράφοι που χρησιμοποιούσαν το χρώμα βρήκαν ένα νέο τομέα για δημιουργική δουλειά: τη διαφημιστική φωτογραφία.

Anton Baumann, from first color printing book

Paul Wolff, from first color printing

Την ίδια εποχή νέοι, γεμάτοι σιγουριά δημιουργικοί φωτογράφοι άρχισαν να ξεπροβάλλουν, αφού εγκατέλειψαν τα κλισέ του φωτογραφικού παρελθόντος. Φωτογράφοι όπως ο Art Kane, ο Ernst Haas ή ο Eliot Porter έψαχναν για εντελώς νέες φόρμες σύνθεσης με σκοπό να υπογραμμίσουν τη φύση του χρώματος. Μόδα, διαφήμιση και φωτορεπορτάζ χρησιμοποιούσαν το χρώμα σαν μέσο έκφρασης της εποχής. Πειράματα πάνω στις φωτογραφίες, σολαριζασιόν, διπλοεκθέσεις και τεχνικές παραμόρφωσης, έδειχναν την επιθυμία των φωτογράφων να ξεπεράσουν τα φράγματα της συμβατικής φωτογραφίας, με αποτέλεσμα να αλλάξουν τον τρόπο που ο κόσμος είχε συνηθίσει να βλέπει τα πράγματα γύρω του.

Για πολλά χρόνια, οι πιο σημαντικοί τομείς δράσης για την έγχρωμη φωτογραφία ήταν η μόδα και η διαφήμιση. Τα μεγάλα ποσά που διέθεταν οι μεγάλες εταιρείες και οι βιομηχανίες μόδας σήμαιναν τέλειο εξοπλισμό στούντιο με σκοπό την επίτευξη όσο το δυνατό καλύτερων έγχρωμων εικόνων.

Αρχικά, αυτή η προσπάθεια για τελειότητα περιοριζόταν στην ακριβή αναπαραγωγή του διαφημιζόμενου προϊόντος. Στη δεκαετία του '60 οι φωτογράφοι που ειδικεύονταν στη διαφήμιση εγκατέλειψαν τα στούντιο και άφησαν την ιδέα της τέλειας αναπαραγωγής. Η διαφήμιση άρχισε να ασχολείται με την καταγραφή της διάθεσης και των συναισθημάτων με τη μηχανή έξω από το στούντιο. Αυτό έδωσε στους φωτογράφους της διαφήμισης την ευκαιρία να πειραματιστούν με πρωτοποριακές φωτογραφίες. Η άχρωμη φωτογραφία βρήκε ακόμη περισσότερες δυσκολίες στον τομέα της φωτοειδησεογραφίας. Παρόλο που απ' τα μέσα του '60, σχεδόν όλα τα περιοδικά τύπωναν έγχρωμα, οι περισσότερες ειδήσεις συνοδεύονταν από ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Η ανάγκη της καταργαφής των ειδήσεων και οι δύσκολες συνθήκες εργασίας περιόριζαν τους ρεπόρτερς. Η πραγματική αξία του έγχρωμου σαν μέσο φωτορεπορτάζ φαινόταν μονο στα ανάλογα βιβλία.

Η καλλιτεχνική ελευθερία δεν έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη σύντομη ιστορία της έγχρωμης φωτογραφίας. Η δημιουργικότητα ήρθε κυρίως από την εφαρμοσμένη φωτογραφία σαν ανεξάρτητο μέσο. Τα πιο σημαντικά ερεθίσματα ήρθαν από τους νέους Αμερικανούς φωτογράφους. Καλλιτέχνες όπως ο Joel Meyerowitz, ο Steven Shore, ο William Egglestone έθεσαν νέα στάνταρτ με τη δουλειά τους. Ο υπερρεαλισμός, ο κύριος τρόπος έκφρασης αυτών των φωτογράφων, φέρνει μια νέα αισθητική διάσταση στην έγχρωμη φωτογραφία: φυσικές και όχι φανταχτερές εικόνες, συγκεντρώνουν την προσοχή του παρατηρητή.

Στη δεκαετία του '80 η έγχρωμη φωτογραφία έχει περάσει σε όλους τους τομείς. Είναι κάτι περισσότερο από το μέσο για την πραγματοποίηση μιας συγκεκριμένης δουλειάς. Έχει γίνει τέχνη από μόνη της. Σήμερα, το στυλ και οι μέθοδοι της καλλιτεχνικής φωτογραφίας χρησιμοποιούνται και σε άλλους τομείς εκτός απ' την τέχνη, ενώ συγχρόνως η εφαρμοσμένη φωτογραφία τροφοδοτεί και επηρεάζει το δημιουργικό τομέα.

Το χρονικό της εξέλιξης των έγχρωμων φωτοευαίσθητων υλικών.

Τα δέκα πρώτα χρόνια.

1936
Τα Kodachrome miniature και «Bantam» φιλμ εμφανίστηκαν στην Αμερική τον Αύγουστο και το Agfacolor new miniature φιλμ παρουσιάστηκε στη Γερμανική αγορά τον Νοέμβριο. Η Agfa εμφανίζει ακόμη μια υψηλής ευαισθησίας Agfacolor Ultra πλάκα οθόνης κόκκου για τους θερινούς Ολυμπιακούς στο Βερολίνο. Η έγχρωμη φωτογραφική μηχανή mikut κατασκευάστηκε στη Δρέσδη, και η Royal One Shot στην Αμερική, μία από τις πρώτες τρίχρωμες φωτογραφικές μηχανές και η αρχή του διαχωρισμού των ακτινών, εφαρμόζεται για πρώτη φορά σε αυτές.
Η Γερμανική Duxochrom μέθοδος επεξεργασίας για έγχρωμες φωτογραφίες εμφανίστηκε στην Αμερική σαν «Colorstil».

1937
Η Optikotechna της Prerov, Τσεχοσλοβακία, παράγει την Coloretta μιάς λήψης φωτογραφική μηχανή για μικρά φιλμ. Η Ives Color Processes Inc., Philadelphia Αμερική, αρχίζει παραγωγή από έγχρωμες μεγεθύνσεις, χρησιμοποιώντας μια δική της μέθοδο επεξεργασίας.

1938
Η ευαισθησία της Agfacolor αυξήθηκε από «7/10° DIN» σε «15/10° DN» και εμφανίστηκε επίσης ένα φιλμ της Agfacolor για τεχνητό φωτισμό. Η μέθοδος εμφάνισης της Kodachrome απλοποιήθηκε με μια μεταβολή στην έγχρωμη εκφώτιση. Στην αγορά της Αμερικής εμφανίζονται τα Kodachrome Professional φιλμ σε πλάκες για επαγγελματίες φωτογράφους. Στην Αμερική, η Εταιρεία Devin Colorgraph και τα διεθνή εργαστήρια έρευνας (Adrion Le Roy) της Νέας Υόρκης, τα εργαστήρια Thomas S. Curtis του Huntington Park, Καλιφόρνια και η Εθνική Ενωση Photocolor της Νέας Υόρκης παράγουν αριθμό από διαφορετικές φωτογραφικές μηχανές μιας λήψης και σε ορισμένες περιπτώσεις καλυτέρεψαν τις έγχρωμες εκτυπωτικές λειτουργίες τους. Η Curtis Color Scout και η Devin Tricolor φωτογραφική μηχανή (μέγεθος έκθεσης: 6.5 χ 9 cm) είναι εύχρηστες φωτογραφικές μηχανές προορισμένες επίσης και για ερασιτεχνική χρήση.

Film rolls of Kodachrome and Agfacolor in 1938

1939
Η μέθοδος επεξεργασίας αρνητικού-θετικού της Agfacolor, πρώτη στο είδος της κυκλοφόρησε αρχικά για κινηματογραφικά φιλμ. Στην Τσεχοσλοβακία εμφανίζεται στην αγορά η έγχρωμη φωτογραφική μηχανή Spektaretta μια εξέλιξη της Coloretta. Η Curtis στην Αμερική εμφανίζει την ορθοτονική μέθοδο επεξεργασίας για έγχρωμες εικόνες.

1940
To Konishiroku's Sakura Natural Color transparensy φιλμ (που χρησιμοποιεί τη μέθοδο επεξεργασίας της Kodachrome) είναι το πρώτο Ιαπωνικό έγχρωμο φιλμ.
Η Γερμανική Tricroma Colour Camera from Walch είναι η τελευταία που χρησιμοποιεί γρήγορα εναλλασσόμενες πλάκες για να πετύχει τρεις χρωματικούς διαχωρισμούς.
Η Curtis Neotone και η Chromax-Dyeset διαδικασίες έγχρωμης εκτύπωσης εισάγονται στην Αμερική από την Tricol Color Products της Νέας Υόρκης.

1941
Η Kodak εισάγει τρόπους επεξεργασίας για προετοιμασία έγχρωμων φωτογραφιών από σλάιντ Kodachrome για ερασιτέχνες (minicolor Print) και επαγγελματίες φωτογράφους (Kotanachrome
Print). Kodachrome φιλμ παράγονται επίσης σε περιορισμένη κλίμακα από την Kodak Limited στο Harrow της Αγγλίας. To Kodacolor Aero-Reversal σλάιντ φιλμ παρουσιάστηκε για αεροφωτογραφίες για στρατιωτικούς σκοπούς, είναι το πρώτο φιλμ που χρησιμοποιεί τη δεύτερη σύγχρονη μέθοδο επεξεργασίας έγχρωμου, επινοημένη από την Kodak από το 1937 (χρησιμοποιώντας χρωματικούς ζεύκτες προστατευμένους από το λάδι και αδιάλυτους στο νερό). Η Condox-Speck Inc της Νέας Υόρκης εισάγει το σύστημα Condox-Dyetrol of Imbibition Color Printing, μια εξελιγμένη εκδοχή της μεθόδου επεξεργασίας Eastman Wash-Off Relief για έγχρωμες φωτογραφίες που παρουσιάστηκε από την Kodak το 1935 κι έγινε έτσι πρόδρομος της μεταγενέστερης με μεταφορά χρώματος μεθόδου επεξεργασίας (dye transfer Process).
Στην Ιαπωνία, η Fuji λανσάρει το πρώτο της υλικό για έγχρωμη φωτογραφία, την ξηρή πλάκα Color Bi-Pack.

1942
Τον Ιανουάριο εμφανίζεται στην αγορά της Αμερικής το πρώτο έγχρωμο αρνητικό φιλμ για ερασιτέχνες φωτογράφους. Τα φιλμ ρολό Kodacolor ενισχύθηκαν με έγχρωμο χαρτί. Τον Οκτώβριο η Agfa λανσάρει επίσημα στην Δρέσδη την μέθοδο επεξεργασίας αρνητικού-θετικού Agfacolor για έγχρωμες φωτογραφίες. Στην Ιταλία η Ferrania (τώρα 3Μ) εμφανίζει το πρώτο Ferrania color σλάιντ φιλμ (χρησιμοποιώντας τη μέθοδο επεξεργασίας Agfacolor). Η Agfa Ansco Inc., στο Binghamton, Ν.Υ. Αμερική αρχίζει να παράγει το δικό της Ansco Color σλάιντ φιλμ σε πλάκες για ατομική επεξεργασία (αρχικά περιορισμένο στον Αμερικανικό στρατό). Παράγει επίσης το Gosparcolor αδιαφανές εκτυπωτικό υλικό για έγχρωμες φωτογραφίες χρησιμοποιώντας τη μέθοδο επεξεργασίας λεύκανσης του αργύρου (silver dye bleaching), πάλι για στρατιωτικούς σκοπούς.
Η Farbenphoto Coloprint της Βιέννης διαδίδει τη μέθοδο επεξεργασίας έγχρωμων σλάιντ Coloprint για ερασιτέχνες, με τη δυνατότητα να γίνονται φωτογραφίες από Agfacolor σλάιντ.

Kodak Bantam special, 1936

1943
Στο αρνητικό φιλμ Kodacolor προστίθεται ένα ιδιαίτερο υπόστρωμα που περιέχει μια αργυρική επικάλυψη που αυξάνει το χρωματικό διαχωρισμό στις φωτογραφίες. Στην Αμερική εισάγονται η Ansco Printon για έγχρωμες φωτογραφίες από την Ansco Color και Kodachrome σλάιντ.

1944
Το Βιομηχανικό εργαστήριο Pavelli Color Inc.'s στη Νέα Υόρκη είναι το πρώτο μοντέρνο φωτογραφικό συγκρότημα κατά τη σημερινή αντίληψη (μέθοδος επεξεργασίας Ansco Printon).

1945
Η μέθοδος επεξεργασίας Agfacolor γίνεται γενικά προσιτή σ' όλη τη Γερμανία από τις νικήτριες δυνάμεις.

1946
Η Kodak εισάγει τη σειρά των έγχρωμων σλάιντ Ektachrome σε επίπεδα φιλμ (επεξεργασία Ε-Λ). Η Ansco εισάγει στην αμερικανική αγορά έγχρωμα φιλμ σε ρολό και 135 mm. Οι εκτυπώσεις της Kodak minicolor παίρνουν την ονομασία «Kodachrome Print» και οι μεγεθύνσεις Kotavachrome μετονομάζονται σε «Kodachrome Professional Print».

κείμενο : Gert Koshofer
επιμέλεια: J.Eco