Σπουδάζω στο Βερολίνο στη Σχολή Φωτογραφίας και Κινηματογράφου. Με τη φωτογραφική μου μηχανή, μια Rolleiflex που με αιματηρές οικονομίες κατάφερα ν' αγοράσω, αρχίζω να γυρίζω στους δρόμους του Δυτικού Βερολίνου...
Τούτη την καινούργια «Αθήνα» μου αποτυπώνω καθημερινά με το φακό: τις προσόψεις των παλιών μισογκρεμισμένων σπιτιών της στο Κρόιτσμπεργκ, τα εγκαταλειμμένα μικρομάγαζα, τις πίσω αυλές και τα παιδιά στις λαϊκές συνοικίες, τις όχθες του ποταμού και της λίμνης με τους αιώνιους ψαράδες, τους οικοδόμους και τα σλέπια φορτωμένα κάρβουνο, το τείχος που χώριζε την πόλη στα δυο...
Κάποτε με την άκρη του ματιού βλέπεις πράγματα που σου αποτυπώνονται πολύ εντονότερα από ό,τι όταν τα κοιτάζεις προσεχτικά. Η εικόνα είναι ένα κομμάτι της αλήθειας, ένα κομμάτι της πραγματικότητας. Φωτογραφίες του τότε, βλέμμα ενός νέου ανθρώπου σε πράγματα με μεγάλη ιστορία.
Σήμερα τα βλέπω διαφορετικά. Είναι όμως;
(Εισαγωγικό κείμενο της έκθεσης φωτογραφίας στο Ινστιτούτο Γκαίτε της Αθήνας, τον Μάρτιο 2005)
Το Βερολίνο χθές
Είναι, ακριβώς, το μεταίχμιο που φωτίζει με ψυχική ένταση το διεισδυτικό βλέμμα πίσω από το φακό και το οδηγεί να συγκρατήσει αυτούς τους μικρόκοσμους. Και είναι η αίσθηση του ήδη παρελθόν και της μελαγχολικής τρυφερότητας που προκαλούν τα ταπεινά στιγμιότυπα της ζωής, όπως αναδύεται στο αστικό τοπίο και τις απαγορευμένες ζώνες του Βερολίνου με την τραγική παρουσία του Τείχους, που προσδίδουν βάθος στις ασπρόμαυρες επιφάνειες των φωτογραφιών.
Έτσι, ο ρεαλισμός της φωτογραφικής απεικόνισης συναντά το ρεαλισμό της τέχνης, αποκτά μαγεία και συναισθηματικό παλμό, μιλά στους θεατές και απελευθερώνει το βλέμμα τους για να διεισδύσει στην πυκνή τρισδιάστατη ύλη των φωτογραφιών, στο «οπτικά ασυνείδητο», όπως θα έλεγε ο Walter Benjamin.
Η φωτογραφία δουλεύει με το στιγμιότυπο - θραύσμα της πραγματικότητας - και την επικαιρότητα. Μπορεί, όμως, πυκνώνοντας τη ματιά της και χάρις στην αποκαλυπτική της λειτουργία, της οποίας το εστιακό σημείο μεταβάλλεται με τον καιρό, να φωτίσει συνολικά μια εποχή και να προσδώσει στην αποτύπωση του επίκαιρου στοιχεία μνημείωσης του παρελθόντος που χάνεται.
Κάθε πόλη έχει τους ναυαγοσώστες φωτογράφους της. Γιατί η φωτογραφία, όταν εστιάζει στην πόλη, αποδίδει τη ματιά του καλλιτέχνη που ανακαλύπτει αισθητικούς και αισθηματικούς, πολυδιάστατους κόσμους, αλλά λειτουργεί και ως ντοκουμέντο.
Ντοκουμέντα με ψυχή, του Βερολίνου της δεκαετίας του '60, όπου μετανάστευσε από την Ελλάδα η Κατερίνα Ζωιτοπούλου-Μαυροκεφαλίδου, αποτελούν τα φωτογραφικά έργα της, τα οποία εξέθεσε στο Ινστιτούτο Γκαίτε το Μάρτιο του 2005. Έχοντας ασκήσει τη ματιά της στην ελληνική επικράτεια, με τα λυπημένα αστικά τοπία και τους καθημερινούς ανθρώπους, απαθανάτισε αντίστοιχες πραγματικότητες στο Βερολίνο. Έτσι λογαριάστηκε μ' έναν κόσμο κατά κάποιο τρόπο δικό της και μέσα από το φακό τού χάρισε μια δεύτερη ζωή.
Ελένη Πορτάλιου
Αρχιτέκτων, Καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
Γεννήθηκα στην Αθήνα. Σπουδές μαθηματικών στο Πολυτεχνείο του Δυτικού Βερολίνου, κινηματογράφου και φωτογραφίας στην Κρατική Σχολή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης της ίδιας πόλης.
1965. Αποφοίτηση με έπαινο από τη Σχολή και βραβείο φωτογραφίας.
Μακρόχρονη παραμονή στη Γερμανία και εργασία σαν μοντέρ στην τηλεόραση και σε πολλές παραγωγές κινηματογραφικών ταινιών, ντοκιμαντέρ, ταινίες μεγάλου μήκους και διαφημιστικά, εργασίες σε κασέτες με προγράμματα ήχου, ομιλίας και μουσικής καθώς και ταινίες Multivision.
1978. Ειδική σύμβουλος για το μοντάζ στην Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης του Δυτικού Βερολίνου. Ταυτόχρονα, φοίτηση στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο σε ειδικά μαθήματα για την ιστορία, το δίκαιο και την κοινωνιολογία του κινηματογράφου.
Εργασία σαν φωτογράφος πλατό, ενασχόληση με την καλλιτεχνική φωτογραφία και συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις φωτογραφίας (Γαλλία και Φιλανδία).
Δημοσίευση άρθρων και ανταποκρίσεων σε εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας και του Βόλου (Γυναίκα, Ριζοσπάστης, Ταχυδρόμος Βόλου) με ρεπορτάζ για τους μετανάστες, καλλιτεχνικά και πολιτιστικά θέματα, ταξιδιωτικές περιγραφές κ.α.
1983. Επιστροφή στην Ελλάδα και εργασία σαν μοντέρ σε δικό μου εργαστήριο επεξεργασίας κινηματογραφικών ταινιών (μοντάζ) σε διάφορες εξωτερικές παραγωγές της ΕΤ1, ΕΤ2, Υπουργείου Πολιτισμού, Υπουργείου Γεωργίας κ.λπ.
Παράλληλα με τον κινηματογράφο και την καλλιτεχνική φωτογραφία, ενασχόληση με τη δημοσιογραφία, τις μεταφράσεις έργων της κλασικής γερμανικής λογοτεχνίας, την επιμέλεια εκδόσεων και τη συγγραφή σεναρίων.
Μια σειρά είκοσι περίπου φωτογραφιών της Αθήνας του 1967-1969 βρίσκονται στο Μουσείο Φωτογραφίας της Θεσσαλονίκης.
Κάθε πόλη έχει τους ναυαγοσώστες φωτογράφους της. Γιατί η φωτογραφία, όταν εστιάζει στην πόλη, αποδίδει τη ματιά του καλλιτέχνη που ανακαλύπτει αισθητικούς και αισθηματικούς, πολυδιάστατους κόσμους, αλλά λειτουργεί και ως ντοκουμέντο.
Ντοκουμέντα με ψυχή, του Βερολίνου της δεκαετίας του '60, όπου μετανάστευσε από την Ελλάδα η Κατερίνα Ζωιτοπούλου-Μαυροκεφαλίδου, αποτελούν τα φωτογραφικά έργα της, τα οποία εξέθεσε στο Ινστιτούτο Γκαίτε το Μάρτιο του 2005. Έχοντας ασκήσει τη ματιά της στην ελληνική επικράτεια, με τα λυπημένα αστικά τοπία και τους καθημερινούς ανθρώπους, απαθανάτισε αντίστοιχες πραγματικότητες στο Βερολίνο. Έτσι λογαριάστηκε μ' έναν κόσμο κατά κάποιο τρόπο δικό της και μέσα από το φακό τού χάρισε μια δεύτερη ζωή.
Ελένη Πορτάλιου
Αρχιτέκτων, Καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
Βιογραφία
Γεννήθηκα στην Αθήνα. Σπουδές μαθηματικών στο Πολυτεχνείο του Δυτικού Βερολίνου, κινηματογράφου και φωτογραφίας στην Κρατική Σχολή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης της ίδιας πόλης.
1965. Αποφοίτηση με έπαινο από τη Σχολή και βραβείο φωτογραφίας.
Μακρόχρονη παραμονή στη Γερμανία και εργασία σαν μοντέρ στην τηλεόραση και σε πολλές παραγωγές κινηματογραφικών ταινιών, ντοκιμαντέρ, ταινίες μεγάλου μήκους και διαφημιστικά, εργασίες σε κασέτες με προγράμματα ήχου, ομιλίας και μουσικής καθώς και ταινίες Multivision.
1978. Ειδική σύμβουλος για το μοντάζ στην Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης του Δυτικού Βερολίνου. Ταυτόχρονα, φοίτηση στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο σε ειδικά μαθήματα για την ιστορία, το δίκαιο και την κοινωνιολογία του κινηματογράφου.
Εργασία σαν φωτογράφος πλατό, ενασχόληση με την καλλιτεχνική φωτογραφία και συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις φωτογραφίας (Γαλλία και Φιλανδία).
Δημοσίευση άρθρων και ανταποκρίσεων σε εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας και του Βόλου (Γυναίκα, Ριζοσπάστης, Ταχυδρόμος Βόλου) με ρεπορτάζ για τους μετανάστες, καλλιτεχνικά και πολιτιστικά θέματα, ταξιδιωτικές περιγραφές κ.α.
1983. Επιστροφή στην Ελλάδα και εργασία σαν μοντέρ σε δικό μου εργαστήριο επεξεργασίας κινηματογραφικών ταινιών (μοντάζ) σε διάφορες εξωτερικές παραγωγές της ΕΤ1, ΕΤ2, Υπουργείου Πολιτισμού, Υπουργείου Γεωργίας κ.λπ.
Παράλληλα με τον κινηματογράφο και την καλλιτεχνική φωτογραφία, ενασχόληση με τη δημοσιογραφία, τις μεταφράσεις έργων της κλασικής γερμανικής λογοτεχνίας, την επιμέλεια εκδόσεων και τη συγγραφή σεναρίων.
Μια σειρά είκοσι περίπου φωτογραφιών της Αθήνας του 1967-1969 βρίσκονται στο Μουσείο Φωτογραφίας της Θεσσαλονίκης.
