"The Eye of Bamako"
Γεννήθηκε στο Μάλι της Αφρικής το 1935 και πέθανε το 2016. Δραστηριοποιήθηκε φωτογραφικά τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, καταγράφοντας με γλαφυρότητα τη νυχτερινή και καθημερινή ζωή του Μπαμάκο πριν και μετά την ανεξαρτησία της χώρας από τη Γαλλική αποικιοκρατεία.
Μεγάλωσε στην επαρχία "φροντίζοντας ζώα και περπατώντας ξυπόλυτος", όπως είχε πει και ο ίδιος σε μια συνέντευξή του, μιας και ο πατέρας του ήταν αγρότης. Στην ηλικία των 16 ετών πηγαίνει σε σχολείο τέχνης και ξεκινάει την ενασχόλησή του με τη ζωγραφική. Το 1955, ο φωτογράφος Gerard Guillat επισκέπτεται το σχολείο του αναζητώντας ένα μαθητή για να διακοσμήσει το στούντιό του. Εντυπωσιάζεται από τη δουλειά του Sidibe και τον προσλαμβάνει σα μαθητευόμενο φωτογράφο για να φροντίζει τον εξοπλισμό και να παραδίδει τις εκτυπώσεις στους πελάτες. Σύντομα ο Sidibe αρχίζει να μαθαίνει περισσότερα για τη φωτογραφία παρατηρώντας τον Guillat που δουλεύει για τη γαλλική αστική τάξη του Μπαμάκο, φωτογραφίζοντας τις κοινωνικές εκδηλώσεις των λευκών όπου οι μαύροι δεν ήταν ποτέ προσκεκλημένοι...
Malick Sidibe
Ο Sidibe θα αποκτήσει την πρώτη του κάμερα το 1956, μια Kodak Brownie με φλας. «Ευτυχώς ήμουν ο μόνος που είχε φλας και έτσι ξεκίνησα να τραβάω φωτογραφίες στα πάρτυς τα βράδια» είχε πει ο ίδιος. Το 1962 ανοίγει το δικό του στούντιο που το ονομάζει "Studio Malick", φωτογραφίζει μέχρι το 1976 όπου και σταματά τότε τις δραστηριότητές του.
Ο Sidibe έγινε γρήγορα γνωστός στο Μπαμάκο για τη δουλειά του στην Ποπ κουλτούρα της εποχής. «Εισερχόμασταν σε μια νέα εποχή όπου οι άνθρωποι ήθελαν να χορέψουν. Η μουσική μας απελευθέρωνε. Ξαφνικά οι νέοι μπορούσαν να πλησιάσουν τις νέες και να τις ακουμπήσουν. Μέχρι τότε δεν επιτρεπόταν ποτέ αυτό. Όλοι ήθελαν να φωτογραφηθούν χορεύοντας ο ένας πλάι στον άλλο»
«Οι άνθρωποι ντύνονταν στα λευκά, κρατούσαν τα χέρια τους , ερωτοτροπούσαν στο χορό, η μουσική έπαιζε δυνατά, ήταν χαρούμενοι, ήταν ζωντανοί. Γιόρταζαν την ανεξαρτησία τους.»
O Sidibe αποτύπωσε το ανεξάρτητο πλέον Μάλι, το ελεύθερο μοντέρνο κράτος, τους ανθρώπους που ατένιζαν το μέλλον χωρίς περιορισμούς, γεμάτοι ελπίδα. Για αυτό ονομάστηκε και το "μάτι του Μπαμάκο".
Ήταν αγαπητός και γενναιόδωρος. Ανέπτυσσε σχέσεις με τους ανθρώπους που στέκονταν μπροστά στο φακό του. Συμπαθούσε τους νέους και η προσωπική ματιά του ήταν πάντα καθαρή.
«Ήμουν μεγαλύτερος σε ηλικία από τους ανθρώπους που φωτογράφιζα, όμως ήθελα να μπορώ να γίνω μέρος της παρέας τους. Δεν ήθελα να με σέβονται σα μεγαλύτερο γιατί τότε οι άνθρωποι δεν τολμάνε να διασκεδάσουν μαζί σου». «Ίσως να νομίζετε ότι οι φωτογραφίες είναι στημένες όμως ήταν όλες πάντα φυσικές»
Σε μια συνέντευξη του στον Magnin, ο Sidibe είχε αναφέρει σχετικά με την καθημερινή του ρουτίνα: «Συνήθως ήμουν στο στούντιό μου μέχρι τις 10 -11 το βράδυ και μετά πήγαινα με το ποδήλατό στα κλαμπς μέχρι τις 5 το πρωί». «Περιδιάβαινα το χώρο ψάχνοντας τη καλύτερη θέση. Έψαχνα μια στιγμή τρυφερότητας, μια στιγμή χαλαρότητας και χαράς, μια στιγμή γνήσια και αληθινή. Ο χώρος των μαγαζιών ήταν το υπόβαθρό μου.»
Για τη νεολαία στο Μάλι η δεκαετία του ’60 ήταν η στιγμή της αλήθειας. Μπορούσε να διαλέξει την ελευθερία της. Μπορούσε αν ήθελε να επιστρέψει στις ρίζες ή να ακολουθήσει τη δυτική κουλτούρα. Είχε πλέον το δικαίωμα της επιλογής και αυτό σηματοδοτούσε την ανεξαρτησία της. Η αυθεντικότητα και η ισορροπία γίνεται το ζητούμενο ανάμεσα στην αποικιακή και μετα-αποικιακή εποχή.
Στη μουσική όμως έγινε η αληθινή επανάσταση. Rock n roll, twist, swing, Beatles, Rolling Stones, James Brown και γενικότερα η δυτική μουσική είχε φτάσει στη χώρα και άλλαζε τα πράγματα...
"Με μία μοτοσυκλέτα, ένα ραδιόφωνο, ένα άλμπουμ του Manu Dibango, η νεολαία του Μπαμάκο ποζάρει στο φακό του Sidibe, θέλοντας να επιδείξει τα πιο πολύτιμα αγαθά της", όπως είχε πει και ο καθηγητής του Yale Robert Storr, όταν συνάντησε τον Sidibe στη Μπιενάλε στη Βενετία.
O Sidibe βρήκε τον τρόπο να χτίσει τη νέα ταυτότητα της νεολαίας μέσω της αφρικανικής κουλτούρας που υπήρχε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ο Diawara, ιστορικός τέχνης, λέει για τον Malick ότι ήταν ο "φωτογράφος του ήχου και της νεανικής ουτοπίας".
Ο Malick καταλάβε το φως. Κατέγραψε το τονικό εύρος του μαύρου δέρματος εκπληκτικά. Παρακολουθούσε υπομονετικά και σήκωνε τη μηχανή του τη στιγμή που σχηματιζόταν η σύνθεση που είχε στο μυαλό του. Αποτύπωσε εκπληκτικές στιγμές ζωντάνιας και κίνησης στους ήχους της μουσικής. Χωρίς να έχει σπουδάσει φωτογραφία έφτιαχνε κάτι πρωτότυπο μέσω της αντιγραφής. Φωτογράφισε τους νέους που αντέγραφαν το δυτικό τρόπο ζωής. Ο Diawara τονίζει ότι η καταγραφή της αντιγραφής είναι ικανή διαδικασία για να δημιουργήσει και να γεννήσει πρωτοτυπία και τέχνη. Αντιλήφθηκε τη νέα αισθητική στη φωτογραφία που απαιτούσε ρεαλισμό.
Το στούντιο του ήταν σημείο συνάντησης. Κρεμούσε στους τοίχους τις φωτογραφίες και ο κόσμος μαζευόταν εκεί για να βρει το πορτραίτο του, για να διασκεδάσει, για να κοιμηθεί.
Ο Sidibe κατάφερε να δημιουργήσει πορτραίτα ζωντανά. Αυτό που τον ενδιέφερε ήταν να μη δείχνουν οι άνθρωποι άψυχοι. Τους ήθελε χαρούμενους. Ήθελε να νιώθουν καλά με τον εαυτό τους. Ο Diawara λέει σε μια συνέντευξή του, «ακόμα πιστεύω ότι μπορείς να μυρίσεις το άρωμα των καλοντυμένων αντρών και γυναικών στις φωτογραφίες του.»
Καταλάβαινε τη σημασία των λεπτομερειών στη φωτογραφική διαδικασία. Οι σπουδές του στη ζωγραφική έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην τοποθέτηση των μοντέλων του. «Έπρεπε να βρεις τη σωστή θέση, το σωστό προφίλ, να φωτίσεις το πρόσωπο σωστά, να πιάσεις τις γραμμές, τις ιδιαιτερότητες, ώστε το πρόσωπο και το σώμα να δείχνει πιο όμορφο… Χρησιμοποιούσα μέικ-απ και δοκίμαζα θέσεις και στάσεις μέχρι να βρούμε αυτή που θα ήταν η πιο ταιριαστή.»
"Οι πελάτες έφερναν τα δικά τους αξεσουάρ για να φωτογραφηθούν, όπως κιθάρες, μοτοσυκλέτες ή ζώα. Μεγάλα μαύρα γυαλιά, μεγάλες ζώνες, κοσμήματα, χρωματιστά παντελόνια, καπέλα. Γυναίκες με καινούρια χτενίσματα ή κοσμήματα, άντρες με ποδήλατα ή βέσπες και μικρά παιδιά σε παραδοσιακά κοστούμια. Κάθε τι που εξέφραζε το στυλ της εποχής".
«Θυμάμαι τα ονόματα όλων σχεδόν των ανθρώπων που φωτογράφησα. Αν δε μπορώ να θυμηθώ το όνομά τους, θυμάμαι τον πατέρα τους, το τι κάνουν τώρα, αν έχουν παιδιά, κλπ. Η αγαπημένη μου φωτογραφία είναι από ένα Νιγηριανό αγόρι που ανοίγει τα χέρια του και φωνάζει "η ζωή είναι υπέροχη».
«Το πρόσωπο κάποιου ανθρώπου είναι ένας ολόκληρος κόσμος. Όταν το φωτογραφίζω βλέπω το μέλλον του κόσμου. Το πιστεύω με όλη μου την ψυχή. Όμως οφείλεις να είσαι κοινωνικός, να χτίσεις μια επαφή με το πρόσωπο.»
«Οι φωτογραφίες είναι ένας τρόπος να αγγίξεις την αθανασία αφού πεθάνεις. Για αυτό επένδυσα την ψυχή και την καρδιά μου, θέλω να κάνω τους ανθρώπους να δείχνουν πιο όμορφοι»
«Στο τέλος της ημέρας το μόνο που μένει είναι η ζωή»
κείμενο : Έφη Τσακάλη
επιμέλεια: J.Eco
Βραβεία και αναγνώριση
Το 1994 πραγματοποίησε τη πρώτη του έκθεση στο εξωτερικό.
2003, Hasselblad Award for photography
2007, Golden Lion Award for Lifetime Achievement at the Venice Biennale (ο πρώτος αφρικανός φωτογράφος που έλαβε τέτοιο βραβείο)
2008, International Center of Photography Infinity Award for Lifetime Achievement
Πηγές:
https://en.wikipedia.org/wiki/Malick_Sidib%C3%A9
https://www.icp.org/browse/archive/constituents/malick-sidib%C3%A9?all/all/all/all/0
https://www.bbc.com/news/world-africa-3605506
https://www.theguardian.com/world/gallery/2017/oct/20/mali-twist-the-photography-of-malick-sidibe-in-pictures
https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2017/12/30/572562953/
https://www.vogue.com/article/malick-sidibe-obituary-mali-photographer-global-style
https://www.1854.photography/2016/04/remembering-malick-sidibe/
https://www.britannica.com/biography/Malick-Sidibe
https://www.nytimes.com/2016/04/16/arts/malick-sidibe-photographer-known-for-social-reportage-in-mali-dies-at-80.html
https://americansuburbx.com/2011/02/interview-interview-with-malick-sidibe.html
https://www.culturetype.com/2016/04/15/pioneering-malian-photographer-malick-sidibe-has-died-at-age-80/
https://hackelbury.co.uk/artist-spotlight-malick-sidibe/
