Joan Leigh Fermor

Φωτογράφος και αγαπημένη

Γεννήθηκε στο 1912 στο Dumbleton της Αγγλίας, από πολύ ευκατάστατη οικογένεια - ο πατέρας της Bolton Eyres Monsell ήταν βουλεύτής από το 1910 έως το 1935 και πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου από το 1931 έως το 1936 - η οποία και της παρείχε όλες τις οικονομικές ευκολίες ώστε να ασχοληθεί με ότι της άρεσε. Σπούδασε στο St James's School, καθώς και σε σχολεία στο Παρίσι και στη Φλωρεντία. Ασχολήθηκε με την Αρχιτεκτονική φωτογραφία και τη φωτογραφία τοπίων. Δουλειές της δημοσιεύθηκαν στα περιοδικά Architectural Review και Horizon. Παντρεύτηκε τον John Rayner, συντάκτη της Daily Express, το 1939.

Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, της ανατέθηκε να φωτογραφίσει τα βορβαδισμένα κτίρια του Λονδίνου. Εργάστηκε ως νοσοκόμα στην αρχή του πολέμου και στη συνέχεια εκπαιδεύτηκε στην κρυπτογράφηση. Μετατέθηκε στις βρετανικές πρεσβείες στη Μαδρίτη, το Αλγέρι και το Κάϊρο, όπου γνώρισε και τον μελλοντικό της σύζυγο Patrick Leigh Fermor το 1944.

Ο Fermor ήταν αξιωματικός τότε της υπηρεσίας εδικών αποστολών του Αγγλικού στρατού, φημισμένος για το ρόλο του στην απαγωγή του στρατηγού Kreipe από την Κρήτη.

Η Τζόαν και ο Πάτρικ ερωτεύτηκαν, αν και αυτή ήταν ακόμα παντρεμένη με τον Ράινερ. Ο γάμος της με τον Ράινερ διαλύθηκε το 1947. Η Τζόαν και ο Πάτρικ παντρεύτηκαν το 1968 και ταξίδεψαν μαζί στην Αθήνα όπου ο Πάτρικ δούλευε στο Βρετανικό Συμβούλιο. Γύρισαν όλη την Ελλάδα φωτογραφίζοντας και γράφοντας για τους ανθρώπους της που τόσο εθαύμαζαν. Μαγεύτηκαν από το τοπίο της Μάνης και ιδιαίτερα της Καρδαμύλης όπου έκτισαν το σπίτι τους το 1960 το οποίο και δώρισαν μετά τον θάνατό τους στο Μουσείο Μπενάκη.

Joan Leigh Fermor

Η Tζόαν αν και είχε σταματίσει τότε να φωτογραφίζει, πραγματοποιεί μια ωραία σειρά φωτογραφιών που αποτυπώνει όλη την πορεία των εργασιών για την ανέγερση του σπιτιού τους.

Από το 1940 έως το 1960 η Τζόαν έβγαλε αμέτρητες φωτογραφίες ανθρώπων και τόπων, ταξιδεύοντας μαζί με τον Πάτρικ σε όλη την Ελλάδα. Μερικές από αυτές δημοσιεύονται στα βιβλία του Πάτρικ ¨Ρούμελη" και "Μάνη" . Οι περισσότερες όμως παρέμειναν άγνωστες μέχρι το θάνατό της το 2003.

Το αρχείο της βρίσκεται σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Σκωτίας, στο Εδιμβούργο. Πέθανε στη Μάνη το 2003 και θάφτηκε στο Dumbleton όπου είναι και ο τάφος του συζύγου της Πάτρικ ο οποίος έφυγε από τη ζωή στην ίδια πόλη το 2011.

«Joan Leigh Fermor. Φωτογράφος και αγαπημένη»

'Εκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, 2018

Η Ελλάδα του περασμένου αιώνα μέσα από τον φακό της Τζόαν Λι Φέρμορ, της Βρετανίδας που με τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες της απαθανάτισε το φως, τα τοπία, τους ανθρώπους, τις στιγμές, την ανέγγιχτη ακόμα αθωότητα του '50 και του '60, όταν η χώρα προσπαθούσε να ορθοποδήσει έχοντας συντριβεί από τον Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Με ορμητήριο το σπίτι των Φέρμορ στην Καρδαμύλη της μεσσηνιακής Μάνης, η εξαίρετη σύντροφος του Πάντι (Sir Patrick Michael Leigh Fermor) περιηγείται την Ελλάδα από τη Θράκη και την Ήπειρο μέχρι τα νησιά και «βλέπει», για να αφήσει εντέλει έναν πολύτιμο εικονογραφικό θησαυρό.

Στη διάρκεια της ελεύθερης σχέσης που τους ένωνε, η Joan και o Patrick Leigh Fermor μοιράστηκαν τη ζωή τους, κυρίως στην Ελλάδα, ως εραστές και ως φίλοι. Εκείνη φωτογράφος και εκείνος συγγραφέας, απολάμβαναν ισότιμη αναγνώριση ως καλλιτέχνες. O ζωγράφος και φίλος της John Craxton γράφει για αυτήν: «Όπως όλοι οι αξιολάτρευτοι άνθρωποι, η Joan Leigh Fermor είχε στη φύση της κάτι το αινιγματικό, στοιχείο το οποίο σε συνδυασμό με την εξαίσια εξωτερική της εμφάνιση την καθιστούσε μια πολύ σαγηνευτική παρουσία».

Πρώτη φορά άνοιξαν τα αρχεία του Ιδρύματος Joan Leigh Fermor Estate, για να γίνει έκθεση φωτογραφίας το Μαϊο 2018 στο Μουσείο Μπενάκη.

Οπως αναφέρει και η επιμελήτρια της έκθεσης του Μουσείου Μπενάκη, Ολίβια Στιούαρτ, που γνώρισε την Τζόαν το 1983 στην Καρδαμύλη, τα σλάιντ και τα αρνητικά των φωτογραφιών αυτών, βρέθηκαν μέσα σε χάρτινα κουτιά παπουτσιών στο πέτρινο σπίτι της Μάνης. Τις ανακάλυψε η ίδια όταν κλήθηκε από τον Πάτρικ, μετά τον θάνατο της Τζόαν, να τακτοποιήσει το δωμάτιο της φωτογράφου. Ενας πραγματικός θησαυρός ξεπήδησε, φανερώνοντας την Ελλάδα του ΄40, του ΄50 και του ΄60.

Πολλοί αναγνώρισαν τη πατρίδα των παιδικών και των νεανικών τους χρόνων και αναπόλησαν τη χαμένη ομορφιά, την αρχοντιά της ταπεινής καθημερινότητας και τα λιθάρια που είχαν ακόμα λαλιά....

η μπροσούρα της έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη

Patrick and Joan Leigh Fermor

Patrick Leigh Fermor (1915 - 2011)

Συγγραφέας

Γεννήθηκε στο Λονδίνο, με μικτή αγγλική και ιρλανδική καταγωγή (γιος του διάσημου γεωλόγου Sir Lewis Leigh Fermor και της Muriel Aeyleen). Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους ταξιδιωτικούς συγγραφείς της εποχής μας. Σε ηλικία 18 ετών, το 1933, αντί να ακολουθήσει τη στρατιωτική σταδιοδρομία για την οποία τον προόριζαν, περνάει τη Μάγχη και ξεκινάει να διασχίσει την Ευρώπη με τα πόδια, με προορισμό την Κωνσταντινούπολη.

Υποκινημένος από την ασίγαστη περιέργειά του για τον κόσμο, θα πραγματοποιήσει αυτό το μυθικό κατόρθωμα, περνώντας από δοκιμασίες και περιπέτειες. Θα φτάσει στην Κωνσταντινούπολη την Πρωτοχρονιά του 1935. Από εκεί θα περάσει στην Ελλάδα, θα μείνει στον Άθω και θα ταξιδέψει στην Ήπειρο, τη Μακεδονία και τη Στερεά Ελλάδα μαθαίνοντας τα ήθη και τη γλώσσα της χώρας που έμελλε να γίνει δεύτερη πατρίδα του. Όταν κηρύχθηκε ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος επέστρεψε στην Αγγλία και κατατάχθηκε στην Ιρλανδική Φρουρά και στη συνέχεια, λόγω της γνώσης του των ελληνικών, τοποθετήθηκε ως σύνδεσμος-αξιωματικός στον Ελληνικό Στρατό. Με την κατάρρευση του Αλβανικού μετώπου θα βρεθεί στην Κρήτη. Εκεί, μεταμφιεσμένος σε βοσκό, θα ζήσει δύο χρόνια στα βουνά, οργανώνοντας τον αγώνα των ανταρτών. Θα ηγηθεί της ομάδας που απήγαγε τον γερμανό διοικητή, το στρατηγό Κράιπε.

Ο ίδιος δεν έχει ποτέ αναφερθεί στο περιστατικό στα βιβλία του. Η ιστορία της απαγωγής του Κράιπε έγινε γνωστή από το βιβλίο "Ill Met by Moonlight" του Μπιλ Στάνλεϊ Μος, υπαρχηγού της ομάδας του Φέρμορ στο βουνό, και από την κινηματογραφική ταινία που γυρίστηκε αργότερα με τον Ντερκ Μπόγκαρτ να ενσαρκώνει τον Φέρμορ. Τιμήθηκε με το Παράσημο Διακεκριμένων Υπηρεσιών το 1944 και το Παράσημο του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας το 1943 και ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης Ηρακλείου Κρήτης.

Tο 1990 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ. Η Ελλάδα όμως τον κέρδισε, περνώντας τον περισσότερο χρόνο του στην Καρδαμύλη της Μάνης, σ' ένα σπίτι που σχεδίασαν μαζί με τη γυναίκα του, την αξέχαστη φωτογράφο Τζόαν Λη Φέρμορ (που πέθανε το 2003), της οποίας οι φωτογραφίες περιλαμβάνονται στα βιβλία του συγγραφέα "Μάνη" (1958) και "Ρούμελη" (1966). Άλλα βιβλία του είναι τα ταξιδιωτικά "Το δέντρο του ταξιδιώτη" (1950), που αφορά τα ταξίδια του στην Καραϊβική, και "Η εποχή της δωρεάς" (1977), που αφορά την πρώτη φάση του ταξιδιού του στην Κωνσταντινούπολη και θεωρείται από πολλούς το αριστούργημά του, καθώς και το μυθιστόρημα "Τα βιολιά του Σεν Ζακ" (1953).

Ως αναγνώριση της προσφοράς του στο χώρο των Γραμμάτων του απονεμήθηκε ο τίτλος του Ιππότη από τη βασίλισσα της Αγγλίας. Πέθανε πλήρης ημερών, σε ηλικία 96 ετών, την Παρασκευή 10 Ιουνίου 2011, σε νοσοκομείο της Αγγλίας όπου είχε μεταφερθεί εσπευσμένα από την Καρδαμύλη.

πηγές: Lifo, Wiki, εκδόσεις "Μεταίχμιο", patrickleighfermor.org, Μουσείο Μπενάκη

επιμέλεια: J.Eco