Τον Σεπτέμβριο του 1925 ένας παθιασμένος φωτογράφος με το όνομα Anatol Josepho πήρε το πρώτο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στις ΗΠΑ για μια αυτόματη μηχανή εμφάνισης και εκτύπωσης φωτογραφικού φιλμ. Αυτό ονομάστηκε Photomaton και το έβρισκε κανείς στους δρόμους της Νέας Υόρκης και στους σταθμούς του μετρό. Με 25 σεντς οι πελάτες μπορούσαν να βγάλουν και να παραλάβουν αμέσως τη φωτογραφία τους. Το Photomaton επεξεργαζόταν και εκτύπωνε αυτόματα οκτώ φωτογραφίες σε δέκα λεπτά.
Πρόγονος της Polaroid και της selfie, που σχηματίζεται από τις λέξεις "φωτογραφία" και "αυτόματο", ήταν ένας αυτόματος φωτογράφος που έβγαζε ταυτόχρονα οκτώ καρέ όταν πρωτοκυκλοφόρησε και αργότερα τέσσερα φωτογραφικά καρέ σε ένα χαρτί έχοντας συχνά γοητεύσει με το αποτέλεσμα και τη διαδικασία μεγάλους καλλιτέχνες.
Το 1929 ο André Breton και οι σουρεαλιστές φίλοι του είχαν ήδη ενδιαφερθεί για αυτό το κουτί που παράγει εικόνες.
Λίγοι άνθρωποι δεν είναι εξοικειωμένοι με την εμπειρία του Photomaton, του φωτογραφικού θαλάμου που εγκαθίσταται σε χώρους υψηλής επισκεψιμότητας. Αυτοματοποιημένος, αυτοεξυπηρετούμενος, διαθέσιμος 7 ημέρες την εβδομάδα, κοινωνικά ουδέτερος και πάνω από όλα λιγότερο δαπανηρός από ένα πορτρέτο που βγάζει ένας επαγγελματίας φωτογράφος. Αυτή η φωτογραφική διαδικασία εκδημοκρατίζει την πράξη της λήψης ενός πορτρέτου, γρήγορα, οπουδήποτε και φτηνά.
Ένας "κλειστός" χώρος μέσα σε έναν "ανοιχτό" χώρο, προστατευμένος μόνο από μια μικρή κουρτίνα, το Photomaton στέκεται ανάμεσα στο οικείο και στο κοινό. Ο πελάτης κάθεται σε ένα σκαμπό με ρύθμιση ύψους, μετά από ένα τελικό χτένισμα στον καθρέφτη του θαλάμου με την κουρτίνα τραβηγμένη ο επισκέπτης βρίσκεται ταυτόχρονα παρών αλλά και απομονωμένος από το περιβάλλον.
Ο θάλαμος φωτογραφιών προσφέρει έναν περιορισμένο χώρο για ελεύθερη έκφραση, όπου μπορείς να κάνεις ότι θέλεις, να χαμογελάσεις, να κάνεις γκριμάτσες και να πάρεις πόζες. Είτε ως ατομική είτε ως ομαδική πόζα αυτός ο χώρος έχει μια παιχνιδιάρικη διάσταση και θέτει ερωτήματα για τη φωτογραφία ως τέχνη αλλά και για τη ταυτότητα αυτών που φωτογραφίζονται.
Το 1957, ο Richard Avedon τράβηξε πορτραίτα διασημοτήτων χρησιμοποιώντας μηχανήματα Photomaton για το Esquire. Το 1972, ένας θάλαμος Photomatic (μια μάρκα που ανταγωνιζόταν τη Photomaton) εγκαταστάθηκε στην Μπιενάλε της Βενετίας από τον Ιταλό καλλιτέχνη Franco Vaccari.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο συγγραφέας Michel Folco μάζευε πεταμένες φωτογραφίες από παρισινούς φωτογραφικούς θαλάμους, αναρωτώμενος γιατί οι άνθρωποι ξεφορτώνονται τις φωτογραφίες τους. Ώσπου μια μέρα, αρχίζει να ανακαλύπτει επανειλημμένα εικόνες από τον ίδιο άνθρωπο σε κάθε φωτογραφικό θάλαμο στο Παρίσι. Οι άψογες αλλά σκισμένες και πεταμένες εικόνες του κίνησαν την περιέργεια, μέχρι που ανακάλυψε αυτόν τον άνδρα να βγαίνει από ένα μηχάνημα και να το κλειδώνει. Αυτός ο άνδρας ήταν απλά ο τεχνικός συντήρησης του Photomaton!
Ο σκηνοθέτης Jean Pierre Jeunet εμπνεύστηκε από αυτή την ιστορία λίγα χρόνια αργότερα για την ταινία του "Le Fabuleux Destin d'Amélie Poulain" για τον χαρακτήρα της ταινίας Nino.
Μουσείο Photo Elysée
Το Μουσείο Φωτογραφίας Photo Elysée εκτός των συλλογών και των δράσεων που διοργανώνει, συλλέγει και ένα ευρύ φάσμα τεχνικών και μηχανών από την ιστορία της φωτογραφίας. Πριν μερικά χρόνια απέκτησε ένα αυτοματοποιημένο φωτογραφικό στούντιο Photomaton και έκτοτε το μουσείο προσφέρει στους επισκέπετες του την ευκαιρία να φωτογραφηθούν και εφόσον το επιθυμούν, να αφήσουν τα πορτρέτα τους εκεί, δημιουργώντας έτσι ένα συλλογικό αρχείο, μέχρι σήμερα έχουν συγκεντρωθεί πάνω από 2.000 φωτογραφίες.
Ο καλλιτέχνης Christian Marclay, ο οποίος έχει προσκληθεί να εντρυφήσει στις συλλογές του Photo Elysée το 2021, επέλεξε να εξερευνήσει τα χιλιάδες πρόσωπα που κατέγραψε ο φωτογραφικός θάλαμος του μουσείου. Μαζί του οι σπουδαστές φωτογραφίας του ECAL εξερεύνησαν, σάρωσαν και μεταμόρφωσαν τις αποθηκευμένες εκτυπώσεις. Η ιδέα του έργου ήταν να οικειοποιηθούν τις εικόνες και να ανοίξουν νέους πειραματισμούς προκειμένου να αφηγηθούν νέες ιστορίες. Το κοινό καλείται να καθίσει μπροστά από τις διάφορες εγκαταστάσεις να αφεθεί και να παρασυρθεί από νέες οπτικές ακολουθίες που γεννήθηκαν από μια ποικιλία εξερευνήσεων που κυμαίνονται από την απλή μηχανική μέχρι τα πιο σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία.
Phin Sallin Mason - Photo Elysée
Μέσω της μεγέθυνσης, της κοπής και του κολάζ, τα πρόσωπα των αρχείων του φωτογραφικού θαλάμου του μουσείου Photo Elysée δημιουργούν νέες κινήσεις, νέες μορφές και νέους χαρακτήρες. Με μια παιγνιώδη διαδικασία, οι γιγαντιαίες αναδιπλώσεις και συναρμολογήσεις μετατρέπουν τις διακριτικές μικρές λωρίδες που παράγει ο θάλαμος φωτογραφιών σε εικόνες μνημειακών διαστάσεων. Σε ένα γιγαντιαίο φωτεινό τραπέζι, οι θεατές καλούνται να δημιουργήσουν τα δικά τους έργα τέχνης με πρόσωπα που μπορούν να επαναπροσδιοριστούν. Η εγκατάσταση θέτει υπό αμφισβήτηση την αρχική λειτουργία του photo booth για τη δημιουργία "φωτογραφιών ταυτότητας", κινούμενη ελεύθερα μεταξύ ηλικιών, καταβολών και φύλων.
Phin Sallin Mason
Η ιστορία της εταιρίας "Photomaton"
Τον Ιούλιο του 1925, μετά από τέσσερα χρόνια σχεδιασμού και ενάμιση χρόνου κατασκευής, το πρώτο λειτουργικό πρωτότυπο ολοκληρώθηκε στη Νέα Υόρκη. Κατά τη διάρκεια του 1925 και του 1926, ο Anatol Josepho και οι συνεργάτες του άνοιξαν μερικά μικρά στούντιο στην πόλη.
Το πρώτο "πραγματικό" στούντιο Photomaton με πέντε βελτιωμένες μηχανές άνοιξε τον Σεπτέμβριο του 1926 στη Νέα Υόρκη στο Broadway. Το νέο είδος φωτογραφίας, που εισήγαγε ο Josepho, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε με επιτυχία τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, σημείωσε τεράστια επιτυχία. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου μέσα σε μισό χρόνο καθημερινά δύο χιλιάδες άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου του κυβερνήτη της πολιτείας φωτογραφήθηκαν σε αυτές τις καμπίνες. Η τεράστια άνθηση ήρθε όταν τον Μάρτιο του 1927 μια κοινοπραξία αγόρασε το μερίδιο του Josepho στην Photomaton Inc έναντι ενός εκατομμυρίου δολαρίων.
Η είδηση για το παροιμιώδες ποσό και η μυθική ιστορία του Josepho που τον παρουσίαζε ως αυτοδημιούργητο άνθρωπο κυκλοφόρησε στον παγκόσμιο Τύπο και έδωσε μεγάλη ώθηση στη ραγδαία εξάπλωση του Photomaton. Μέχρι το 1927 η εταιρεία έστησε 95 μηχανές σε τριάντα πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η Photomaton Inc. κατείχε μόνο τις αμερικανικές και τις ρωσικές πατέντες (η τελευταία δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ). Τα δικαιώματα της Photomaton για τον υπόλοιπο κόσμο πωλήθηκαν από τον Josepho πριν από τον Μάρτιο του 1927.
Το 1928, η εφεύρεση του Josepho, η μάρκα και το δίκτυο εταιρειών που βρισκόταν πίσω από αυτήν άρχισαν να επεκτείνονται και εκτός των ΗΠΑ. Φωτομηχανές εμφανίστηκαν στο Λονδίνο (Φεβρουάριος), στο Παρίσι (Ιούνιος), στο Βερολίνο (Οκτώβριος), στη Βιέννη (Νοέμβριος) και στη Βουδαπέστη (Δεκέμβριος). Η εφεύρεση έφτασε σύντομα σε πολλά μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης ολόκληρης της Ευρώπης, καθώς και στην Τουρκία, την Παλαιστίνη, τη Βόρεια Αφρική, τη Σιγκαπούρη, την Κίνα, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία κ.λπ.
Η οικονομική πτώση του επενδυτή Henry Morgenthau στις 17 Σεπτεμβρίου 1929, η οποία οδήγησε και στη φυλάκισή του, συμπαρέσυρε όχι μόνο το χρηματιστήριο του Λονδίνου αλλά και τις εταιρείας Photomaton σε όλο τον κόσμο. Ενώ η φούσκα των πολλών εκατομμυρίων δολαρίων της Photomaton έσκαγε οι μηχανές της συνέχιζαν ακόμη να λειτουργούν. Κάποιοι έβλεπαν μια διασκέδαση σε αυτό και κάποιοι άλλοι έβγαζαν οικονομικά φωτογραφίες για τις ταυτότητές τους.
επιμέλεια: J.Eco
πηγές: Photo Elysee, Photobooths History, Magyar Nemzeti Leveltar, Wikipedia, Phin Sallin Mason
Andre Breton και Σουρεαλιστές
