«μέρος της Ιστορίας Τέχνης του 20ου αιώνα»
Μπορούμε, αν θέλουμε, να τα σκεφτούμε ως μεταφορές, ως θραύσματα αρχαίου γλυπτού, θραύσματα αρχιτεκτονικής ή τα πεταμένα κοστούμια βασιλιάδων και ζογκλέρ.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε την ασημαντότητά τους, γιατί διαφορετικά η ευγένεια, η ευγλωττία τους, η κλασική ορθότητά τους δεν θα άγγιζαν τόσο βαθιά τις καρδιές μας.
John Szarkowski
Τα "Cigarettes" του Irving Penn έγιναν γρήγορα κομμάτι της τέχνης του 20ού αιώνα όταν μια επιλογή τους παρουσιάστηκε από τον John Szarkowski - λίγες μόλις εβδομάδες αφότου είδε τις εκτυπώσεις στο στούντιο του Penn - στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης το 1975.
Στην περίπτωση των "Cigarettes", ο Penn βρήκε κυριολεκτικά τα θέματά του πεταμένα στο δρόμο. Φέρνοντάς τα στο στούντιό του και δημιουργώντας προσεκτικά αυτές τις μινιμαλιστικές συνθέσεις, μετέτρεψε ένα από τα πιο ευρέως καταναλωτικά και απορριπτόμενα προϊόντα της κοινωνίας μας, σε συμβολική αναπαράσταση της σύγχρονης κουλτούρας. Αυτός ο μετασχηματισμός είχε ως αποτέλεσμα μια από τις πιο κομψές αλλά και άμεσες εκφράσεις της μεταμοντέρνας τέχνης.
Τα "Cigarettes" ταρακούνησαν τη φωτογραφική κοινότητα της εποχής του. Γιατί να φτιάχνει κανείς τόσο όμορφες εκτυπώσεις από κάτι που είναι κατώτερο του δέοντος; Δύο δεκαετίες νωρίτερα, τη δεκαετία του 1950, ο Penn είχε φτιάξει πορτρέτα ανθρώπων να καπνίζουν για διαφημίσεις τσιγάρων. Τι θέλει να μας πει τώρα;
Ο ίδιος απεχθανόταν το κάπνισμα και συμπαθούσε τον πόλεμο της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας κατά του καπνού και των προϊόντων του. Η στάση της κοινωνίας απέναντι στο κάπνισμα δεν ήταν παρά μία ακόμη αντίσταση του αμερικάνικου λαού των δεκαετιών του 1950 και του 1960. Η βιαιότητα των φυλετικών ταραχών και το κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ αποκάλυψε μια εθνική και ηθική κατάσταση έκτακτης ανάγκης στις ΗΠΑ η οποία ήταν εμφανή και σε τοπικό επίπεδο όπως στη Νέα Υόρκη που μαστίζοταν από το έγκλημα.
Εκείνο το καιρό, το 1971, έμαθε ότι ο μέντοράς του και πατρική φιγούρα Alexey Brodovitch, ο οποίος ήταν πάντα με ένα τσιγάρο στο χέρι, πεθαίνει από καρκίνο συνταράσοντάς τον. 'Ενα χρόνο αργότερα ο Penn θα ξεκινήσει να συλλέγει σάπια αποτσίγαρα από τους δρόμους της πόλης για να τα φωτογραφίσει στο στούντιό του.
Ο Penn έβλεπε μέσα από τα αποτσίγαρα τους ανθρώπους που τα κατανάλωσαν, τα συναισθήματα και τις ιστορίες τους, σε ένα έθνος καταστραμμένο από την κυβερνητική ανευθυνότητα και την απληστία των εταιριών για το κέρδος.
Η σειρά "Cigarettes" τυπώθηκε με τη διαδικασία Platinum Palladium, μια ακριβή τεχνική που αποτυπώνει ένα μεγαλύτερο τονικό εύρος και απαιτεί μεγάλη εξειδίκευση. Ο Penn επεδίωξε να τονίσει τα υλικά χαρακτηριστικά των τσιγάρων, αναδεικνύοντας τα απορρίματα σε υψηλή τέχνη. Φωτογραφημένα με τόση λεπτομέρεια που αναδεικνύουν την υφή των απανθρακωμένων υπολειμμάτων του καπνού και τις λεπτές αποχρώσεις του χαρτιού καθώς αυτό καίγεται. Αν και ο Penn είχε εκτυπώσει έργα με τη διαδικασία της πλατίνας πριν από αυτή τη σειρά, τα "Cigarettes" είναι το πρώτο παράδειγμα της συνειδητής ενασχόλησής του με την τεχνική αυτή ως αισθητική επιλογή.
Το έργο αυτό έχει ερμηνευτεί με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, κάποιοι το βλέπουν ως σχόλιο για τους κινδύνους του καπνίσματος, ενώ κάποιοι άλλοι το θεωρούν ως διαλογισμό για τη θνητότητα και τη φθορά. Ανεξάρτητα από την ερμηνεία τους, οι φωτογραφίες παραμένουν μια ισχυρή υπενθύμιση της ικανότητας του Penn να μετατρέπει το συνηθισμένο σε εξαιρετικό έργο τέχνης.
Αυτά τα εύθραυστα απομεινάρια στιγμιαίων απολαύσεων εξωτερικεύουν τις αθλιότητες της εποχής του και συμφιλιώνουν το ευτελές και άσχημο με το ωραίο.
κείμενο: J.Eco
πηγές: Fraenkel Gallery, MoMa, GalleriesNow
διαβάστε εδώ για τον Alexey Brodovich
