κείμενο : Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, "Μπάουχαους. Από τον Ιδεαλισμό στον Φονκσιοναλισμό",
Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1986, (αναδημοσίευση)
'Υπατος σκοπός όλων των εικαστικών τεχνών είναι το τέλειο οικοδόμημα! 0 διάκοσμος των κτιρίων ήταν κάποτε η πιο αξιοθαύμαστη δραστηριότητα των καλών τεχνών, που συνιστούσαν τους βασικούς παράγοντες της μεγάλης αρχιτεκτονικής. Σήμερα οι τέχνες βρίσκονται σε απομόνωση και μπορούν να διασωθούν μόνο με τη συνειδητή συνεργασία όλων των τεχνιτών. Αρχιτέκτονες, ζωγράφοι και γλύπτες πρέπει ν' αναγνωρίσουν ξανά και να μάθουν να εννοούν τον σύνθετο χαρακτήρα ενός κτιρίου, τόσο στην ενιαία μορφή του όσο και στα χωριστά στοιχεία του. Μόνο τότε η εργασία τους θα εμποτιστεί από το αρχιτεκτονικό πνεύμα που έχασε από τότε που έγινε τέχνη προορισμένη για αίθουσες εκθέσεων.
Οι παλιές καλλιτεχνικές σχολές δεν ήταν σε θέση να δημιουργήσουν αυτή την ενότητα πως μπορούσαν, άλλωστε, αφού η τέχνη δεν διδάσκεται; Οι σχολές οφείλουν να ενταχτούν και πάλι στο εργαστήριο. Ο κόσμος του σχεδιαστή και του καλλιτέχνη των εφαρμοσμένων τεχνών, που βασίζονται στο σχέδιο και τη ζωγραφική, πρέπει επιτέλους να ξαναγίνει ένας κόσμος, όπου τα πράγματα χτίζονται.
'Οταν νέοι άνθρωποι, που βρίσκουν ευχαρίστηση στην καλλιτεχνική δημιουργία, αρχίσουν την παιδεία τους μαθαίνοντας μια τέχνη, όπως γινόταν άλλοτε, τότε ο μη παραγωγικός "καλλιτέχνης" δεν θα είναι πια καταδικασμένος σε μια ατελή καλλιτεχνική δημιουργία, γιατί απλούστατα τώρα το ταλέντο του θα διοχετευθεί στις διάφορες εφαρμοσμένες τέχνες, όπου θα του δοθεί η ευκαιρία να φτάσει σε υψηλά αποτελέσματα.
Αρχιτέκτονες, γλύπτες, ζωγράφοι, όλοι πρέπει να επιστρέψουμε στις εφαρμοσμένες τέχνες! Γιατί η τέχνη δεν είναι "επάγγελμα". Δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στον τεχνίτη.
0 καλλιτέχνης είναι ένας εξιδανικευμένος τεχνίτης. Σε σπάνιες στιγμές έμπνευσης, η δουλειά του καλλιτέχνη μπορεί, με τη χάρη του ουρανού, υπερβαίνοντας τη συνειδητή βούληση, να ανθίσει και να γίνει τέχνη.
Αλλά η άρτια γνώση της τεχνικής είναι απαραίτητη για κάθε καλλιτέχνη. Εκεί έχει τις κύριες πηγές της η δημιουργική φαντασία. Ας δημιουργήσουμε λοιπόν μια καινούρια συντεχνία από τεχνίτες, χωρίς τις ταξικές διακρίσεις που υψώνουν υπεροπτικό τείχος ανάμεσα στον τεχνίτη και τον καλλιτέχνη! Ελάτε μαζί να οραματιστούμε, να συλλάβουμε και να δημιουργήσουμε το καινούριο οικοδόμημα του μέλλοντος, που θα αγκαλιάζει αρχιτεκτονική, γλυπτική και ζωγραφική σε μια αδιαχώριστη ενότητα και που κάποια μέρα θα υψωθεί προς τον ουρανό απ' τα χέρια ενός εκατομμυρίου εργατών σαν το κρυστάλλινο σύμβολο της καινούριας πίστης.
ΒΑΛΤΕΡ ΓΚΡΟΠΙΟΥΣ
Πρόγραμμα του Μπάουχαους στη Βαϊμάρη
Η Σχολή Μπάουχαους γεννήθηκε από την ένωση της πρώην Μεγάλης Δουκικής Σαξωνικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών με την πρώην Μεγάλη Δουκική Σαξωνική Σχολή Διακοσμητικών Τεχνών, σε συνδυασμό με ένα νεοσύστατο παράρτημα αρχιτεκτονικής.
Στόχοι του Μπάουχαους
Το Μπάουχαους αγωνίζεται να οργανώσει κάθε δημιουργική προσπάθεια σ' ένα σύνολο, να συνενώσει και πάλι όλους τους κλάδους των πρακτικών τεχνών -γλυπτικής, ζωγραφικής, χειροτεχνίας και εφαρμοσμένων τεχνών- αδιαχώριστα, συνθετικά στοιχεία της καινούριας αρχιτεκτονικής. Ο απώτερος -αν και μακρινός-στόχος του Μπάουχαους είναι το καθολικό έργο τέχνης -η μεγάλη κατασκευή, όπου δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα στη μνημειακή και τη διακοσμητική τέχνη.
Το Μπάουχαους θέλει να εκπαιδεύσει αρχιτέκτονες, ζωγράφους και γλύπτες όλων των επιπέδων, ανάλογα με τις δυνατότητές τους, ώστε να γίνουν ικανοί τεχνίτες ή ανεξάρτητοι δημιουργικοί καλλιτέχνες και να πραγματοποιήσουν μιαν εργατική κοινότητα ηγετικών και μελλοντικών καλλιτεχνών-τεχνιτών. Αυτοί οι άνθρωποι, συγγενείς πνευματικά, θα ξέρουν πως να σχεδιάζουν με αρμονικό τρόπο κτίρια, στην ολότητα τους -κατασκευή, τελειώματα, διακόσμηση και επίπλωση....
Αρχές του Μπάουχαους
Η τέχνη υψώνεται πάνω απ' όλες τις μεθόδους σαν αυταξία και δεν μπορούμε να τη διδάξουμε, ενώ τις εφαρμοσμένες τέχνες μπορούμε. Αρχιτέκτονες, ζωγράφοι, και γλύπτες είναι τεχνίτες στην πραγματικότητα. Γι' αυτό θα απαιτήσουμε από όλους τους σπουδαστές να αποκτήσουν στα εργαστήρια και σε άλλα μέρη, με πειράματα και πρακτικές εφαρμογές μια ολοκληρωμένη εξάσκηση στις τέχνες, ως απαραίτητο θεμέλιο κάθε καλλιτεχνικής παραγωγής. Τα δικά μας εργαστήρια πρόκειται ν' αναγερθούν σταδιακά, ενώ παράλληλα θα γίνουν συμφωνίες με εξωτερικά εργαστήρια για την πρακτική εξάσκηση των σπουδαστών:
Η Σχολή υποτάσσεται στο εργαστήριο και κάποια μέρα θ' απορροφηθεί απ' αυτό. Γι' αυτό δεν θα υπάρχουν δάσκαλοι ή μαθητές στο Μπάουχαους αλλά πρωτομάστορες, τεχνίτες και μαθητευόμενοι.
Ο τρόπος της διδασκαλίας στηρίζεται στο χαρακτήρα του εργαστηρίου: Οργανικές φόρμες που βγαίνουν από τη δεξιοτεχνία του χεριού. Κάθε στερεότυπο πρέπει να αποφεύγεται Η δημιουργικότητα έχει το πρωτείο. Ελεύθερη ατομική έκφραση, αλλά και αυστηρή πειθαρχία στις μελέτες.
Οι εξετάσεις για τους δασκάλους και τους τεχνίτες, σύμφωνα με τους θεσμούς της συντεχνίας, θα οργανώνονται από το σύλλογο των δασκάλων του Μπάουχαους ή από εξωτερικούς δασκάλους.
Συμμετοχή των σπουδαστών στη δουλειά των δασκάλων.
Εξασφάλιση παραγγελιών ακόμη και για τους σπουδαστές.
Ομαδικές μελέτες για εκτεταμένα, ουτοπικά, κατασκευαστικά σχέδια -δημόσια κτίρια και ναούς- με στόχο το μέλλον. Συνεργασία όλων των δασκάλων και των σπουδαστών -αρχιτεκτόνων, ζωγράφων, γλυπτών- σ' αυτές τις μελέτες, με αντικειμενικό σκοπό να εναρμονιστούν όλα τα συνθετικά στοιχεία και μέρη που συναποτελούν την αρχιτεκτονική.
Διαρκής επαφή με τους κύριους φορείς των εφαρμοσμένων τεχνών και των βιομηχανιών της χώρας. Επαφή με τη δημόσια ζωή, με τους ανθρώπους, με εκθέσεις και άλλες δραστηριότητες.
Νέα έρευνα πάνω στο χαρακτήρα των εκθέσεων, για να λύσουμε το πρόβλημα του πως θα παρουσιάζονται εικαστικά έργα και γλυπτική μέσα στο κλειστό πλαίσιο της αρχιτεκτονικής.
Ενθάρρυνση για δημιουργία φιλικών σχέσεων ανάμεσα στους δασκάλους και τους σπουδαστές έξω απ' τα πλαίσια της δουλειάς. Διοργάνωση μ' άλλα λόγια θεατρικών παραστάσεων, διαλέξεων, μουσικών και ποιητικών εκδηλώσεων, χορών μεταμφιεσμένων. Δημιουργία ενός χαρούμενου τελετουργικού σ' αυτές τις συγκεντρώσεις.
Παιδαγωγικό πρόγραμμα
Η διδασκαλία στο Μπάουχαους καλύπτει όλες τις πρακτικές και επιστημονικές σφαίρες δημιουργικής δουλειάς.
Α. Αρχιτεκτονική.
Β. Ζωγραφική.
Γ. Γλυπτική
και όλους τους κλάδους των εφαρμοσμένων τεχνών.
Οι σπουδαστές εξειδικεύονται σε μια τέχνη όπως επίσης και στο σχέδιο και τη ζωγραφική , στην επιστήμη και τη θεωρία.
1. Η τεχνική εξάσκηση -είτε στα δικά μας εργαστήρια που θα αναπτύσσονται με τον καιρό, είτε σε εξωτερικά εργαστήρια, όπου θα έχει συμφωνηθεί να εξασκούνται οι σπουδαστές-, περιλαμβάνει:
α) γλύπτες, λιθοξόους, γυψοτεχνίτες, ξυλογλύπτες, αγγειοπλάστες, τεχνίτες εκμαγείων,
β) σιδηρουργούς, κλειδαράδες, χυτευτές, τορναδόρους,
γ) επιπλοποιούς,
δ) ζωγράφους-διακοσμητές, τεχνίτες υαλοπινάκων, ψηφιδωτού, σμάλτου, ε) χαράκτες, λιθογράφους, τυπογράφους, τορνευτές, στ) υφαντουργούς.
Η τεχνική εξάσκηση αποτελεί το θεμέλιο όλης της διδασκαλίας στο Μπάουχαους. Κάθε σπουδαστής πρέπει να μάθει μια εφαρμοσμένη τέχνη.
2.Η εξάσκηση στο σχέδιο και τη ζωγραφική περιλαμβάνει:
α) ελεύθερο σχέδιο από μνήμης και φαντασίας,
β) σχέδιο και ζωγραφική κεφαλιών, ζωντανών μοντέλων και ζώων, γ) σχέδιο και ζωγραφική τοπίων, μορφών, φυτών και νεκρών φύσεων, δ) σύνθεση,
ε) εκτέλεση τοιχογραφιών, πινάκων και θρησκευτικών λειτουργικών αντικειμένων,
στ) σχέδιο διακοσμητικών μοτίβων,
ζ) σχέδιο τυπογραφικών στοιχείων,
η) αρχιτεκτονικό σχέδιο και προοπτική,
θ) σχέδιο εξωτερικών χώρων, κήπων και εσωτερικών,
ι) σχέδιο επίπλων και πρακτικών αντικειμένων.
3.Η διδασκαλία της επιστήμης και θεωρίας περιλαμβάνει:
α) Ιστορία Τέχνης -όχι με τη μορφή ιστορίας της στυλιστικής εξέλιξης, αλλά σαν βαθύτερη κατανόηση των ιστορικών μεθόδων εργασίας και τεχνικής,
β) επιστήμη των υλικών,
γ) ανατομία από ζωντανό μοντέλο,
δ) φυσική και χημική θεωρία του χρώματος,
ε) λογικές μεθόδους ζωγραφικής,
στ) βασικές, γενικές γνώσεις λογιστικών και διοίκησης επιχειρήσεων (συμβόλαια, προσωπικό) ζ) διαλέξεις πάνω σε θέματα γενικού ενδιαφέροντος από όλες τις περιοχές της τέχνης και της επιστήμης·
Διδακτικά τμήματα
Η εκπαίδευση χωρίζεται σε 3 διδακτικά προγράμματα:
1.μαθήματα για τους μαθητευόμενους,
2.μαθήματα για τους τεχνίτες,
3.μαθήματα για τους δασκάλους.
Η καθοδήγηση του σπουδαστή αφήνεται στην προαίρεση του δασκάλου μέσα στο πλαίσιο του γενικού προγράμματος και του πλάνου εργασίας, που αναθεωρείται κάθε εξάμηνο με σκοπό να δοθεί στους σπουδαστές όσο γίνεται πιο ποικίλη και πιο σφαιρική τεχνική και καλλιτεχνική παιδεία. Το πρόγραμμα εργασίας θα ρυθμίζεται με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε μελλοντικός αρχιτέκτονας, ζωγράφος και γλύπτης να μπορεί να συμμετέχει και σε άλλα μαθήματα.
Εισαγωγή στη Σχολή
Κάθε άτομο με ήθος, ανεξάρτητα από ηλικία και φύλο, που η προηγούμενη μόρφωσή του θα κριθεί κατάλληλη από το σύλλογο των δασκάλων, θα γίνεται δεκτό, όσο το επιτρέπει ο χώρος της Σχολής. Τα δίδακτρα είναι 180 μάρκα το χρόνο (σιγά-σιγά θα καταργηθούν, καθώς θα αυξάνονται τα κέρδη του Μπάουχαους). Η εγγραφή στοιχίζει 20 μάρκα. Αλλοδαποί σπουδαστές πληρώνουν διπλά δίδακτρα. Περισσότερες πληροφορίες στη Γραμματεία της Κρατικής Σχολής Μπάουχάους στη Βαϊμάρη.
Απρίλης 1919 Ο διευθυντής της Σχολής Μπάουχαους στη Βαϊμάρη: Βάλτερ Γκρόπιους
Υ.Γ.
To Τετρασέλιδο φυλλάδιο με μια ξυλογραφία στην πρώτη σελίδα ("Καθεδρικός Ναός") του Λύονελ Φάϊνινγκερ, περιλαμβάνει την ιδρυτική διακήρυξη και το πρόγραμμα της σχολής. Η προκαταρκτική σειρά μαθημάτων, που αργότερα έγινε ο θεμέλιος λίθος της διδακτικής μεθόδου, δεν αναφέρεται σ' αυτή την πρώτη επίσημη έκδοση του Μπάουχάους. Βλ. Hans Μ. Wingler, The Bauhaus, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts and London, England, 1969.
περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Μπαουχάουζ και τη Φωτογραφία, δείτε το άρθρο στο aspromavro.net : "Τα Καλλιτεχνικά Κινήματα στη Φωτογραφία"
