"Υπάρχουν βάρβαρες και αντιδραστικές δυνάμεις στην κοινωνία μας, οι οποίες δεν θα αργήσουν να βγάλουν πολιτικό κεφάλαιο από μια πικραμένη νεολαία". "Οι άνεργοι, βαριεστημένοι, πικραμένοι και θυμωμένοι νέοι και νέες είναι το λάδι στη φωτιά"
Τish Murtha
Βρετανική Φωτογραφία Ντοκουμέντου
Η Murtha (1956 - 2013) γεννήθηκε στο South Shields στη Βορειοανατολική Αγγλία. Το 1976, σε ηλικία 20 ετών, έφυγε από το σπίτι της για να σπουδάσει στη Σχολή Φωτογραφίας Ντοκουμέντου του Πανεπιστημίου της Ουαλίας, στο Νιούπορτ, που ίδρυσε το μέλος του Magnum Photos David Hurn. Αφού αποφοίτησε το 1978, επέστρεψε στο Νιούκαστλ και ξεκίνησε να καταγράφει "τις περιθωριοποιημένες κοινότητες από τα μέσα". Σε αντίθεση με άλλους φωτογράφους που ήρθαν να καταγράψουν την κοινωνική φτώχεια στην περιοχή εκείνη την εποχή, η Murtha δεν την κατέγραψε απλώς, αλλά την έζησε πραγματικά ως το τρίτο από δέκα παιδιά που μεγάλωσε σε ένα σπίτι στο Elswick του Newcastle. Κατέγραψε τις ζωές των φίλων της, της οικογένειάς της και της κοινότητας γύρω της, ενώ βρισκόταν σε ένα πρόγραμμα εργασίας για ανέργους.
Το 1982, η Murtha μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου εργάστηκε στο London By Night (1983) μαζί με τους Bill Brandt, Brian Griffin και Peter Marlow, καταγράφοντας τη ζωή των εργαζόμενων στο σεξ στο Σόχο με τη χαρακτηριστική της ενέργεια και ενσυναίσθηση. Φαινόταν το ξεκίνημα μιας μοναδικής καριέρας, μιας νέας "ζωντανής" φωνής στη βρετανική φωτογραφία.
Η Murtha έζησε στην πρωτεύουσα για πέντε χρόνια, δουλεύοντας για λογαριασμό του εκδοτικού οίκου Edward Arnold Publishers. Φωτογράφισε τις ανερχόμενες διασημότητες της εποχής της Julian Clary, Philip Herbert και Declan Donnelly.
Το έργο της
Στη δεκαετία του 1970, η Βρετανία αντιμετώπισε οικονομική κρίση. Η απώλεια των παραδοσιακών βιομηχανιών είχε οδηγήσει σε αύξηση της φτώχειας και της ανεργίας. Η αντίδραση της κυβέρνησης υπό την ηγεσία της Μάργκαρετ Θάτσερ επιδείνωνε τα προβλήματα με τις πολιτικές και τις περικοπές της στη κοινωνική πρόνοια. Σε αυτό το πλαίσιο, αναδύθηκε μια νέα γενιά κοινωνικά ευαισθητοποιημένων φωτογράφων. Με πανεπιστημιακή κυρίως εκπαίδευση, απέρριψαν τις παραδοσιακές οδούς για μια καριέρα στη φωτογραφία προκειμένου να καταγράψουν τα προβλήματα που έβλεπαν στις κοινότητές τους, ήθελαν με αυτόν το τρόπο να παρέμβουν με τις ασυμβίβαστες εικόνες τους.
Η Tish Murtha ήταν στην πρώτη γραμμή αυτού του "κινήματος". Ως ένα από τα 10 παιδιά μιας εργατικής οικογένειας από το Newcastle, που ζούσε στο κέντρο της πόλης, ήταν περισσότερο από άλλους φωτογράφους απόλυτα οικεία στο περιβάλλον που επέλεξε να εργαστεί. Γεννημένη στο South Shields το 1956, η Tish Murtha εγκατέλειψε το σχολείο σε ηλικία μόλις 16 ετών και συντηρούσε τον εαυτό της πουλώντας χοτ ντογκ και δουλεύοντας σε ένα βενζινάδικο. Βρήκε όμως έτσι κι αλλιώς το δρόμο της προς τη φωτογραφία, σπουδάζοντας στη σημαίνουσα Σχολή Φωτογραφίας Ντοκουμέντου του Newport College of Art και στη συνέχεια επέστρεψε στα Βορειοανατολικά της χώρας για να καταγράψει την κοινωνική στέρηση που η ίδια είχε βιώσει.
Η Murtha επέκρινε με τόλμη την κυβέρνηση ότι αποκρύπτει την πραγματική έκταση του προβλήματος με προγράμματα όπως το "Πρόγραμμα Ευκαιριών" για τη Νεολαία και υποστήριξε ότι τα αποτελέσματα των στατιστικών ερευνών "τείνουν περισσότερο προς την απόκρυψη παρά προς την επίλυση των προβλημάτων". Εξοργισμένη, ξεκίνησε σταυροφορία για να καταγράψει και να αποκαλύψει το πραγματικό μέγεθος της στέρησης και της ανισότητας που βιώνει η περιοχή που αποκαλούσε το σπίτι της.
Το αποτέλεσμα ήταν μια σειρά φωτογραφιών που ονομάστηκε εύστοχα "Youth Unemployment", μια συγκλονιστική φωτογραφική καταγραφή που αποτύπωσε αυτό που η Murtha περιέγραψε ως "η απόλυτη εγκατάλειψη και παρακμή της περιοχής". Το ανησυχητικό επιπέδο ανεργίας των νέων και οι καταθλιπτικές εξάωρες αναμονές στο γραφείο εύρεσης εργασίας, όπου τα προσόντα του καθενός αξιολογούνταν σε μια συνέντευξη του ενός λεπτού, μαζί με την αγωνία της περιθωριοποίησης και απόρριψης από την κοινωνία να καταγράφονται στα πρόσωπα των εικονιζόμενων.
Το "Elswick Kids" δημιουργήθηκε όταν η Tish περπατούσε στους δρόμους της εργατικής συνοικίας Elswick στο Newcastle. Είναι μια ουσιαστική συμβολή στη κατανόηση της ζωής σε μια πόλη της Βόρειας Αγγλίας στα τέλη του εικοστού αιώνα και εδραιώνει τη θέση της Tish Murtha στη βρετανική φωτογραφία ντοκουμέντου. Οι εικόνες αυτές "αποτυπώνουν τη χαρά και την ελευθερία της παιδικής ηλικίας σε μια εποχή που ήταν φυσιολογικό να παίζεις στο δρόμο, με έναν τρόπο που έχει χαθεί σε μεγάλο βαθμό σήμερα", λέει η κόρη της Ella. "Το τοπίο μπορεί να είναι τραχύ, αλλά τα παιδιά αξιοποιούν στο έπακρο τα λίγα που έχουν. Έχουν ένα χιούμορ και μια αυθεκτικότητα που λάμπει σε κάθε εικόνα".
Ο αιφνίδιος θάνατος της Tish Murtha το 2013, όταν υπέστη εγκεφαλικό μια μέρα πριν από τα 57α γενέθλιά της, σήμαινε ότι η Αγγλία έχασε έναν από τους σημαντικότερους φωτογράφους του κοινωνικού ντοκουμέντου της ιστορίας της. Σήμαινε επίσης ότι ο κόσμος έμεινε χωρίς να γνωρίζει ολοκληρωμένα το έργο της.
'Ενα μεγάλο μέρος του αρχείου της υπάρχει μόνο σε αρνητικά που είχε φυλάξει η ίδια με αγάπη μέχρι το θάνατό της. Η κόρη της η Ella δεν θα αφήσει την κληρονομιά της Murtha να ξεθωριάσει και ξεκίνησε το επίπονο έργο για τη ψηφιοποίηση ολόκληρου του αρχείου της. "Η μαμά μου νοιαζόταν πραγματικά για τους ανθρώπους που κατέγραφε", λέει η Ella, "ήθελε να βοηθήσει με τον μόνο τρόπο που μπορούσε, με τη φωτογραφική της μηχανή".
"Πίστευε ότι η φωτογραφία ήταν μια σημαντική μορφή οπτικής επικοινωνίας που μπορούσε να διεγείρει συζητήσεις και να αποτυπώσει με ακρίβεια τον κόσμο στον οποίο ζούμε", εξηγεί η Ella Murtha. "Προσπαθούσε να αναγκάσει τους ανθρώπους να δουν την αλήθεια και να μάθουν από αυτήν. Ανησυχούσε ότι τα αποτελέσματα της ανεργίας ήταν άσχημα και θα έμεναν για πάντα σε αυτούς τους νέους ανθρώπους".
Οι εικόνες της Tish είναι σκληρές και συνάμα τρυφερές. Η εγγύτητά της με αυτούς που φωτογράφιζε - πολλοί ήταν συγγενείς ή φίλοι - είναι εμφανής. Το έργο της είναι ακόμα τόσο επίκαιρο σήμερα όσο και πριν από σχεδόν 40 χρόνια, καθώς το χάσμα μεταξύ του Βορρά και του Νότου, των πλουσίων και των φτωχών, μεγαλώνει όλο και περισσότερο στα σημερινά χρόνια της λιτότητας.
Το έργο της ήταν απόλυτα πολιτικό. Σε ένα δοκίμιο που συνόδευε την έκθεσή της το 1981 "Youth Unemployment" στη Newcastle's Side Gallery, η Murtha εξέφρασε τη βαθιά ανησυχία της για την έλλειψη ευκαιριών που είχαν οι κάτοικοι του Elswick μετά το μαζικό κλείσιμο των τοπικών ορυχείων και εργοστασίων. "Υπάρχουν βάρβαρες και αντιδραστικές δυνάμεις στην κοινωνία μας, οι οποίες δεν θα αργήσουν να βγάλουν πολιτικό κεφάλαιο από μια πικραμένη νεολαία", έγραψε. "Οι άνεργοι, βαριεστημένοι, πικραμένοι και θυμωμένοι νέοι και νέες είναι το λάδι στη φωτιά". Το δοκίμιο διαβάστηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων το 1981 από τον Robert Brown, τότε βουλευτή του Newcastle upon Tyne North, μια απόδειξη της δύναμης του έργου της.
"Όπως τόσοι καλλιτέχνες της εργατικής τάξης, η Tish απέτυχε, από ένα σύστημα που συχνά αγνοεί, παραποιεί και περιθωριοποιεί τις ζωές και τις ιστορίες της εργατικής τάξης. Η Tish θα έπρεπε να είχε υποστηριχθεί από τους χρηματοδότες των τεχνών και τις γκαλερί φωτογραφίας. Θα έπρεπε να είχαν σκύψει πάνω από το έργο της."
"Η Ella μου είπε ότι κάποιοι στον κόσμο της φωτογραφίας την έβλεπαν ως "θυμωμένη γυναίκα", κάτι που χρησιμοποιούσαν για να δικαιολογήσουν την έλλειψη υποστήριξης προς αυτήν. Η ιδέα ότι αυτή η γυναίκα με τις αρχές της, προερχόμενη από την εργατική τάξη, μπορούσε να απορριφθεί τόσο μειωτικά δείχνει πως ο ταξικός σνομπισμός και ο μισογυνισμός συνέβαλαν στο γιατί παραμελήθηκε η Murtha ως καλλιτέχνης".
Η Ella Murtha πιστεύει ότι το έργο της μητέρας της έχει τώρα την ίδια δύναμη όσο ποτέ. "Ζούμε σε απίστευτα διχασμένους καιρούς, όπου οι άνθρωποι της εργατικής τάξης έχουν χειραγωγηθεί, ακριβώς όπως ο ταξικός πόλεμος για τον οποίο προειδοποιούσε η μητέρα μου στο δοκίμιο για την έκθεση "Youth Unemployment"", λέει. "Ποτέ δεν υπήρξε πιο επίκαιρη στιγμή για να γυρίσουμε πίσω, να συναντήσουμε τους ανθρώπους αυτών των φωτογραφιών και να προσπαθήσουμε πραγματικά να καταλάβουμε πως το σύστημα τους εκμεταλλεύτηκε και τους απέρριψε".
Με την ψηφιοποίηση του αρχείου εμφανίστηκαν εκατοντάδες αδημοσίευτες σπουδαίες φωτογραφίες που η Ella υποσχέθηκε τότε να πραγματοποιήσει το όνειρο της μητέρας της για τη δημιουργία ενός βιβλίου. "Η μητέρα μου ήταν μια ιδιοφυΐα με τη φωτογραφική της μηχανή. Το βιβλίο "Youth Unemployment" θα αποτελέσει μια σημαντική προσθήκη στην ιστορία της βρετανικής φωτογραφίας ντοκουμέντου", λέει η Ella. "Αυτό είναι το δώρο στη μαμά μου για να διασφαλίσω τη θέση της στην ιστορία της φωτογραφίας και να εκδόσω το έργο της γιατί το αξίζει".
Τα βιβλία που εκδόθηκαν μετά θάνατον είναι τα "Youth Unemployment" (2017) και "Elswick Kids" (2018).
"London by Night", 1983
Η λήψη μιας φωτογραφίας είναι πάντα μια φορτισμένη πράξη. Η αποτύπωση ενός θέματος απαιτεί να ληφθούν υπόψη εκτός των άλλων τα έμφυλα, τα ταξικά και τα φυλετικά πλαίσια. Μια ισορροπία που είναι δύσκολο να επιτευχθεί ώστε να δημιουργηθεί μια φωτογραφία που να βασίζεται στην αλήθεια και όχι στις προκαταλήψεις του φωτογράφου.
Λίγοι έχουν πετύχει αυτή την ισορροπία τόσο καλά όσο η Tish Murtha , ιδίως στη σειρά "London by Night" (1983). Το "London by Night" εξερευνά τη ζωή των εργαζομένων στο σεξ στο Σόχο του Λονδίνου , μια σειρά που ανέθεσε η The Photographer's Gallery στο πλαίσιο ομαδικής έκθεσης με τον ομώνυμο τίτλο.
Στο διάστημα που φωτογράφιζε τις ζωές των εργαζομένων στο σεξ, η Murtha έγινε φίλη με την Karen Leslie που ακολουθεί σε κάθε βήμα της. Η Leslie ήταν μια Καναδή που εργαζόταν ως χορεύτρια και στρίπερ στο Σόχο. Η Leslie και η Murtha θα αναπτύξουν έναν ισχυρό δεσμό και θα ζήσουν μαζί σε ένα διαμέρισμα στην Russell Street. Η Leslie είναι η κύρια πρωταγωνίστρια της σειράς και έγραψε και το συνοδευτικό κείμενο για τις φωτογραφίες.
Ενώ ασκεί κριτική στην εργασία του σεξ, ο φακός της Murtha δεν είναι ποτέ μακάβριος ή φετιχιστικός απέναντι στις κακουχίες που περιγράφει η Leslie. Αυτό είναι και το δυνατό σημείο της δουλειάς της Murtha. Οι πιο διάσημες συλλογές της, Elswick Kids (1978) και Youth Unemployment (1981), απεικονίζουν τη ζωή των νέων της εργατικής τάξης των πόλεων με μια σπάνια τρυφερότητα και εκτίμηση, ενώ στο "London by night" αντιμετωπίζει το θέμα της με πολιτικό σκεπτικισμό και κριτική του συστήματος που γεννά αυτές τις πιάτσες αγοραίου έρωτα.
Karen Leslie
«Της άρεσε να φωτογραφίζει τους ανθρώπους, πάντα περνούσε πολύ χρόνο μαζί τους μιλώντας και ακούγοντάς τους, ενδιαφερόταν πραγματικά για αυτούς», θυμάται η Ella Murtha, κόρη της Tish σε συνέντευξή της στο British Journal of Photography το 2018. «Δεν μπορούσαμε να πάμε πουθενά χωρίς να γίνει φίλη με τους ανθρώπους που θα συναντούσαμε».
Αυτό το ενδιαφέρον και ο σεβασμός διαπνέουν το όλο έργο της Murtha. Στη φωτογραφία της με τίτλο Karen, η Leslie είναι εντυπωσιακή, απαιτεί την προσοχή μας, την τυλίγει με ένα βαθύ μαύρο chiaroscuro, ενώ οι άνδρες που την παρακολουθούν παραμένουν επίπεδοι, οι φιγούρες τους διαλύονται στο μαύρο που κυριαρχεί από το οποίο ξεπηδά περίφανη η Leslie.
«Οι άνδρες που με παρακολουθούν», γράφει η Leslie στη συνοδευτική λεζάντα. «Είναι "παίκτες" και μάλιστα αρκετά βλάκες». Αυτό είναι που η Murtha τονίζει στις φωτογραφίες της Leslie, τον αέρα της παρουσίας της, το παιχνίδι με τα αρσενικά και την υπόσχεση που αφήνει γύρω της.
"...το πηγούνι της είναι ψηλά, το μπούστο της προκλητικά ανοιχτό, τα πόδια της χυτά με τις ψηλές μαύρες μπότες, με μια θριαμβευτική στάση βαδίζει στο πεζοδρόμιο με την φαντασία των περαστικών να οργιάζει ..."
Ο λόγος για την αφάνεια αυτής της σειράς είναι ότι εκτέθηκε για πρώτη φορά το 2018, 35 χρόνια μετά την παρουσίαση στην Photographer's Gallery. Η Leslie βρήκε τραγικό θάνατο λίγο καιρό μετά, πέφτοντας από το ποδήλατό της σε τροχαίο με εγκατάλειψη. Η Murtha ήταν συντετριμμένη από την απώλεια της καλής της φίλης και η συλλογή αποσύρθηκε από την έκθεση από σεβασμό προς αυτήν.
Φωτογραφίες από αυτή τη συλλογή εκτίθενται σε μόνιμη έκθεση στο Μουσείο του Λονδίνου και είναι διαθέσιμες και στον ιστότοπο της Tish Murtha.
επιμέλεια: J.Eco
πηγές: Wikipedia, Image Nation Paris, Independent News, Bust.com
διαβάστε εδώ για τους Raymond Depardon , 1980 και John Bulmer , 1960 επίσης φωτογράφους Ντοκουμέντου που κατέγραψαν τη ζωή και τους αγώνες της Εργατικής Τάξης στην Αγγλία
"Tish" ένα βρετανικό ντοκιμαντέρ του 2023 σε σκηνοθεσία του Paul Sng. Η ταινία περιγράφει λεπτομερώς τη ζωή και το έργο της φωτογράφου Tish Murtha. 'Ενα ταξίδι εξερεύνησης της Ella Murtha κόρη και θεματοφύλακα του αρχείου της Tish Murtha, μια ευκαιρία να ανυψώσει και να διατηρήσει τη κληρονομιά που έχει χαθεί, να αφηγηθεί την ιστορία της καλλιτέχνιδας Tish Murtha.
Tish and Ella Murtha
