«Θα επιθυμούσα μια κατάσταση αθωότητας να διαπερνά το έργο μου, ώστε να αντανακλά τη μεγαλοπρέπεια του κόσμου»
Raul Ubac
Ο Ubac δραστηριοποιήθηκε στο κίνημα του Σουρεαλισμού στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Οι φωτογραφίες του εμφανίζονταν συχνά στην σουρεαλιστική έκδοση «Minotaure», μαζί με φωτογραφίες των Brassaï, Boiffard και Atget, ως συνοδεία κειμένων του Breton και άλλων σουρεαλιστών ποιητών.
Οι προσπάθειες του Σουρεαλισμού να αξιοποιήσει τις δημιουργικές δυνάμεις του υποσυνείδητου τον οδήγησαν σε ένα τοπίο ονείρων, τύχης, σεξουαλικής φαντασίας και τρέλας. Η φωτογραφία, ουσιαστικά ένα ρεαλιστικό μέσο, το οποίο όμως έχει μια αξιοσημείωτη δύναμη να παραμορφώνει τα φαινόμενα, εκτιμήθηκε για τη μοναδική ικανότητά της να επιβάλλει μια ρήξη στην επιφάνεια της αντιλαμβανόμενης πραγματικότητας.
Η «σπασμωδική ομορφιά», ο όρος του Μπρετόν για αυτή την απότομη συνάντηση με το υποσυνείδητο, έγινε το άπιαστο, αισθητικό ιδεώδες της ομάδας.
Αυτό το πορτρέτο, μια εικόνα τόσο προκλητικά αποκαλυπτική όσο και συγκαλυπτική, είναι στην πραγματικότητα μια αντιπαράθεση με την ψυχολογική δυσφορία της αβεβαιότητας. Όπως έχει γράψει ένας κριτικός, η γυναίκα που μας κοιτάζει από τον καθρέφτη θα μπορούσε να είναι ο φανταστικός χαρακτήρας που ωθεί τον André Breton να ξαναγράψει το ερώτημα “Ποιος είμαι;” , “Ποιον στοιχειώνω;”».
"Portrait Dans un Miroir"
Στο παρακάτω έργο, ο Ubac αφαιρεί από τα καθημερινά αντικείμενα όπως ένα αυγό, ένα μαχαίρι, ένα νόμισμα, ένα κορδώνι, τα συνηθισμένα τους πλαίσια, αφαιρώντας τη σημασία τους ως αντικείμενα κατανάλωσης, χρησιμότητας ή ανταλλαγής, και τα συναρμολογεί σύμφωνα με τη δική του ευέλικτη λογική.
Όταν ο Ubac εξέθεσε αυτή τη φωτογραφία με το μαχαίρι στραμμένο προς τα πάνω, της έδωσε τον υπότιτλο «Νight Landscape», αλλά όταν εξέθεσε τη φωτογραφία ανεστραμμένη, με το μαχαίρι προς τα κάτω, την ονόμασε «Alphabetical Order». Γεμίζοντας τη φωτογραφία του με κοινά αντικείμενα που περιβάλλονται από μια απόκοσμη λάμψη δίνοντάς της μεταβλητούς υπότιτλους, ο Ubac επιδεικνύει τη συνειρμική ονειρική λογική του Σουρεαλισμού.
"Les objects"
πηγή: The Metropolitan Museum, NY
"Penthésilée"
Μοναδικό στη σουρεαλιστική του φόρμα, αυτό το έργο αποτέλεσε σημαντικό καλλιτεχνικό μέσο για τον Raul Ubac. Το 1933 άρχισε να ασχολείται με τη φωτογραφία, το 1934 εγκατέστησε τον πρώτο του σκοτεινό θάλαμο. Η δουλειά του Ubac πάνω στη σειρά "Penthésilée"- 1939, βασισμένη στην τραγική γυναικεία μορφή της ελληνικής μυθολογίας, την οποία ο Heinrich von Kleist διασκεύασε και αντέστρεψε την μυθολογία των ελλήνων στην οπερά του.
Το έργο πραγματεύεται τη σεξουαλικότητα, τη βία, τη λογική, την τρέλα και τον θάνατο, θέματα που απασχολούν βαθιά τον Ubac και τους υπερρεαλιστές του κύκλου του. Ο Ubac χρησιμοποίησε γυμνές φωτογραφίες που είχε τραβήξει από τη σύζυγό του Agui και μια κοινή φίλη του ως υλικό για τη δημιουργία αυτής της μοναδικής φωτογραφίας από τη σειρά "Penthesilée".
Η εκτύπωση είναι το αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης διαδικασίας μοντάζ. Με τη βοήθεια του solarisation, της υπερέκθεσης και της μετατόπισης των αρνητικών μεταξύ τους, ο Ubac δημιούργησε το ιδιαίτερο, ανάγλυφο αποτέλεσμα της φωτογραφίας. Μέσα από έξυπνους πειραματισμούς με τα φωτοχημικά θεμέλια της φωτογραφίας, ο Ubac είχε βρει μια μέθοδο που του επέτρεπε να επεκτείνει τη φωτογραφία σε εντελώς νέα επίπεδα έκφρασης.
Ο André Breton ήταν γεμάτος ενθουσιασμό και αναπαρήγαγε δύο αντίγραφα από τη σειρά Combat de Penthésilée 1939 στο παράρτημα του δοκιμίου του «Des tendances plus récentes de la peinture surréaliste» στο περιοδικό Minotaure. Αυτό το έργο ήταν απόδειξη της θεωρίας ότι η φωτογραφία ως μέσο έκφρασης μιας υπερρεαλιστικής κοσμοθεωρίας δεν ήταν λιγότερο κατάλληλη από τη ζωγραφική και τις γραφικές τέχνες.
πηγή: Herbert Molderings: Ubac und die Fotografie des Formlosen, Aachen 1996
Αgui Ubac
Ο Ubac σκοτείνιαζε, φώτιζε, μοντάριζε ή παρενέβαινε με δικό του τρόπο στην εκτύπωση των πειραματικών φωτογραφιών του, δημιουργώντας ονειρικές εικόνες που πήγαιναν κόντρα στη φωτογραφία ως ευθεία καταγραφή της πραγματικότητας. Τα έντονα χαρακτηριστικά της μελλοντικής συζύγου του Ubac, Agui - η οποία ήταν και το φωτογραφικό μοντέλο για το έργο "Penthesilea", η βασίλισσα των Αμαζόνων - εμφανίζονται εδώ, κατ' εξαίρεση χωρίς καμία επέμβαση. Αυτή η «φυσικότητα» είναι απαραίτητη για την αποτύπωση της αυθεντικής εσωτερικής κατάστασης είτε ύπνου είτε απόλαυσης, είτε και των δύο ταυτόχρονα.
πηγή: Art Institute Chicago
Φωτογραφημένη από τον Raoul Ubac, η κούκλα του André Masson (1938) ήταν μία από τις δεκαέξι διακοσμημένες από καλλιτέχνες κούκλες καταστημάτων ρούχων που παρουσιάστηκαν στην Διεθνή Έκθεση Surréalisme του 1938 στο Παρίσι. Πιθανότατα είναι και η πιο γνωστή κούκλα της διαβόητης εκείνης εγκατάστασης.
Το κεφάλι της κούκλας του Masson είναι πλαισιωμένο από ένα ψάθινο κλουβί πουλιών. Σε κοντινή απόσταση - στον ίδιο χώρο που είναι αφιερωμένος στην «κούκλα» ένα θέμα που αντιμετωπίζεται πανταχόθεν σε αμέτρητα υπερρεαλιστικά έργα - εκτίθεται το διαμελισμένο Poupée 1936, του Hans Bellmer. Ενώ και τα δύο έργα συμβολικά αντικειμενοποιούν και θυματοποιούν το γυναικείο σώμα, το ενοχλητικό Poupée του Bellmer, σε αντίθεση με το κάπως παιχνιδιάρικο Mannequin του Masson, περιέχει σκοτεινά σεξουαλικά και φετισχιστικά υπονοούμενα.
Hans Bellmer, La Poupee, 1936
Βιογραφία
Raoul Ubac, 1910 - 1985
Μη παραστατικός Γάλλος ζωγράφος βελγικής καταγωγής, που ανήκει στη νέα Σχολή του Παρισιού, γεννήθηκε στο Malmedy (Wallonia) στις 31 Αυγούστου 1910. Η οικογένεια της μητέρας του διατηρούσε βυρσοδεψείο και ο πατέρας του ήταν δικαστής. Σπούδασε στο Βέλγιο, ταξίδεψε ένα μέρος της Ευρώπης με τα πόδια και κατέληξε στο Παρίσι το 1928. Αφού γράφτηκε στη Σορβόννη για να ακολουθήσει φιλολογικές σπουδές, άλλαξε πορεία και αποφάσισε να φοιτήσει στην Ακαδημία Τέχνης του Μονπαρνάς, όπου και συνδέθηκε με τους υπερρεαλιστές.
Ο Ubac ήταν παθιασμένος με τη σουρεαλιστική φωτογραφία. Εγγράφηκε στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών της Κολωνίας, όπου ασχολήθηκε με το σχέδιο και τη φωτογραφία. Ενώ ταξίδευε στη Δαλματία το 1932, συγκέντρωσε πέτρες τις οποίες στη συνέχεια σχεδίασε και φωτογράφισε. Σε συνεργασία με την Camille Bryen, ο Raoul Ubac δημοσίευσε μια συλλογή ποιημάτων και φωτογραφιών το 1934, με το όνομα Raoul Michelet. Από τη δεκαετία του 1930, αφιερώθηκε στη λιθογραφία, πιο συγκεκριμένα στη χαρακτική. Πήγαινε τακτικά στο εργαστήριο 17 του Stanley William Hayter μεταξύ 1935 και 1938, όπου εκπαιδεύτηκε στη χάραξη με σμίλη, μια τεχνική που συνέδεσε με τη φωτογραφία. Μεταξύ 1936 και 1939 συμμετείχε σε όλες τις δραστηριότητες των υπερρεαλιστών, συναναστρεφόμενος τους Hans Bellmer, Benjamin Pacret, Victor Brauner και Raoul Hausmann.
Raul Ubac
Tο 1936 ξεκίνησε μια σειρά φωτογραφιών με θέμα τη Πενθεσίλεια, τις οποίες δημιούργησε με πολλαπλές διαδικασίες: τον συνδυασμό αρνητικών, τη διπλή έκθεση, το solarisation και την υπερέκθεση, που δίνει την εντύπωση της απολίθωσης, το φύσημα, το κάπνισμα, το κάψιμο ή το μερικό φλου. Αυτά τα «καψίματα» έκαναν την τέχνη του να εξελιχθεί προς μια λυρική αφαίρεση. Μερικές από τις φωτογραφίες του δημοσιεύτηκαν στην επιθεώρηση Minotaur, το 1938 ο André Breton του ανέθεσε να φωτογραφίσει μοντέλα, παρουσιάζοντάς τα στη Διεθνή Έκθεση των Σουρεαλιστών.
Το 1940 διηύθυνε την επιθεώρηση "Collective Invention" μαζί με τον Ρενέ Μαγκρίτ. Το 1941, στην τελευταία του έκθεση φωτογραφίας. Παράλληλα, γνώρισε τον ποιητή Jean Lescure (εικονογραφώντας τo "Exercise of Purity") και συμμετείχε στην επιθεώρηση "Messages". Μέσω αυτής, γνώρισε τους Paul Eluard, André Frénaud, Raymond Queneau και Jean Bazaine.
Σταδιακά, ο πόλεμος τον απομακρύνει από τον υπερρεαλισμό: από το 1939 αρχίζει να σχεδιάζει απλά αντικείμενα με στυλό (ποτήρια και μπουκάλια, φρούτα και ψωμιά, ψαλίδια ή μαχαίρια τοποθετημένα σε ένα τραπέζι). Εγκατέλειψε τη φωτογραφία το 1945. Στη συνέχεια, το 1946 πήρε ένα κομμάτι σχιστόλιθου και άρχισε να το χαράζει με ένα καρφί για να κάνει γκουάς με θέμα τα κεφάλια. Δημιούργησε χαρακτικά όπου προσπάθησε να συνδυάσει τη γλυπτική και τη χαρακτική. Το έργο του απέκτησε έναν μυστηριώδη χαρακτήρα. Η έρευνα των μορφών και των χρωμάτων που χρησιμοποιούσαν οι μη εικονιστικοί καλλιτέχνες τον βοήθησε, όπως είπε, να κάνει μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τα προβλήματα χωρίς να περνάει από φαντασιώσεις από τις οποίες ήταν εξαρτημένος. Ο Raoul Ubac προσέγγισε τη ζωγραφική από μια νέα οπτική γωνία, χρησιμοποιώντας το αυγό, για το έργο του "Sleeping People".
Από το 1951, η γκαλερί Aima Maeght εξέθετε τακτικά τις γκουάς και τους καμβάδες του, εξέδιδε δε τις γκραβούρες και τις λιθογραφίες του καλλιτέχνη. Η επιθεώρηση «Μινώταυρος» δημοσίευσε τα φωτογραφικά του ανάγλυφα. Ο Ubac συνέχισε να χαράζει σχιστόλιθους που έγιναν ανάγλυφα και εισήγαγε θραύσματα αυτών στα έργα του το 1955.
Το έργο του, σοβαρό και βαθύ. Η ενασχόλησή του ολόψυχη, σχεδόν θρησκευτική, το ύφος του έγινε πιο απλοποιημένο, πιο κοντά σε αυτό των πρωτόγονων τεχνών, περισσότερο αφαιρετικό.
Ο Ubac δήλωσε σε μία συνέντευξη: «Θα επιθυμούσα μια κατάσταση αθωότητας να διαπερνά το έργο μου, ώστε να αντανακλά τη μεγαλοπρέπεια του κόσμου».
Στη δεκαετία του 1960, ο Raoul Ubac ζωγράφισε σε μεγάλους πίνακες ανακοινώσεων. Χρησιμοποίησε μικτές ρητίνες (στα έργα «Labours and Furrows», «Bodies and Torsos»), καθώς ανάγλυφα και τοιχογραφίες για δημόσια και ιδιωτικά κτίρια. Έφτιαξε, μεταξύ άλλων, τα βιτρό παράθυρα της εκκλησίας Varengeville-sur-Mer (το 1961, μαζί με τον Georges Braque), ψηφιδωτά και ταπισερί για το παρεκκλήσι του ιδρύματος Maegt στο Saint-Paul de Vence (1967).
Εικονογράφησε περίπου τριάντα βιβλία με τα σχέδια, τις γκραβούρες και τις λιθογραφίες του: αυτά των André Frénaud, Yves Bonnefoy, Christian Dotremont, Lucien Scheler, Claude Esteban, Jacques Dupin. Δημιούργησε επίσης το εξώφυλλο της επιθεώρησης Argile που εκδόθηκε από την Maeght μεταξύ 1973 και 1981.
Τα έργα του Ubac εκτίθενται σε πολυάριθμα μουσεία στη Γαλλία και την Ευρώπη. Ο Raoul Ubac πέθανε το 1985 στη Dieudonné.
πηγή: HUS Gallery
επιμέλεια αφιερώματος: J.Eco
διαβάστε στο aspromavro : "Avant Garde Photography"
διαβάστε εδώ :"Ο Σουρεαλισμός στην υπηρεσία της Επανάστασης"
διαβάστε εδώ: "Man Ray και Υπερρεαλισμός"
