To αρχιτεκτονικό μανιφέστο της λιτότητας
«Μια μέρα ο Μοχόλι Νάγκι μού είπε κάτι πολύ σημαντικό: "Γιατί δεν πας να δουλέψεις για τον Λε Κορμπυζιέ;". Εκείνο τον καιρό κάτι τέτοιο ήταν αδύνατον. Συνήθως πλήρωνες για να εργαστείς στο γραφείο του. Επέμενε: "Θα του γράψω και θα κανονίσω να μη χρειαστεί να πληρώσεις. Θα δουλέψεις δωρεάν". Του απάντησα: "Ξέρεις, το να δουλεύεις με τον Λε Κορμπυζιέ είναι σαν να δουλεύεις με τον Θεό δεν θα τον δω ποτέ και τι θα βγάλω με το να είμαι εκεί;». Μου απάντησε: "Δεν έχεις δίκιο, πήγαινε εκεί, ακόμη και αν δεν του μιλήσεις ποτέ, απλώς ανάπνευσε τον αέρα, δες τα σχέδια στους τοίχους, άκουσε τι λένε οι άλλοι εκεί, θα είναι πολύ σημαντικό για εσένα...". Είχε δίκιο ήταν η μόνη συμβουλή ενός μεγαλυτέρου που ακολούθησα...».
Paul Weidlinger
Τι σημαίνει να δουλεύεις δίπλα σε έναν μύθο;
- Δίπλα στον διάσημο αρχιτέκτονα, πολεοδόμο, Ζωγράφο, συγγραφέα και ποιητή Λε Κορμπυζιέ; Θα ήσουν δίπλα σε μια επιβλητική παρουσία η «στολή» του ήταν καθορισμένη: κοστούμι, κολλαριστός γιακάς, παπιγιόν, καπέλο και ένα ρητορικό, λόγιο ucpos που συνδύαζε πειθαρχία, ενθουσιασμό, ειρωνεία, χιούμορ, υπερβολή και ηθικοπλαστικό τόνο. Το πρωί ο Λε Κορμπυζιέ θα ζωγράφιζε στο σπίτι του, το μεσημέρι η γυναίκα του θα ετοίμαζε το μεσημεριανό. Το απόγευμα θα πήγαινε στο γραφείο αρχιτεκτονικής του. Και τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα εκείνος και ο ε£άδελφός του (ο Πιερ Ζινρέτ, βασικός αρχικά συνέταιρός του γραφείου του) θα πήγαιναν για ένα παιχνίδι μπάσκετ στο γυμναστήριο του αδελφού του Λε Κορμπυζιέ, του Αλμπέρ Ζινρέτ. Το καλοκαίρι θα παραθέριζε στη Μεσόγειο, δίπλα στο Καπ Μαρτέν, όπου θα κολυμπούσε με τις ώρες.
Le Corbusier
Αρκετά vωρίς μάλιστα ο Λε Κορμπυζιέ έχασε την τρισδιάστατη όρασή του (από το 1918, όταν ήταν 31 ετών), κάτι που - σαν σε αντιπερισπασμό - ενίσχυσε περαιτέρω τη γλυπτική διάσταση της αρχιτεκτονικής του: «Θα καθόμουν τη νύχτα και θα ζωγράφιζα με περισσή προσοχή. Εξάντλησα τα μάτια μου και μου έδωσαν γυαλιά με φακούς που ήταν λάθος τροχισμένοι. Από τότε η όρασή μου στο αριστερό μάτι έχει ελαττωθεί δραματικά. Δεν μπορώ να δω την τρίτη διάσταση με τα μάτια μου. 'Ισως αυτός είναι ο λόγος που προσπαθούσα να πάω πίσω από τις εικόνες, να μπω στον όγκο τους από όλες τις πλευρές, να φθάσω στον πυρήνα τους». Αργότερα, με ακριβείς οδηγίες, ζήτησε από τον γλύπτη Γιόζεφ Σαβίνα να μετατρέψει μια ολόκληρη σειρά από πίνακές του (από την εικοσαετία 1945-1965) σε γλυπτά. Θα ήταν έτσι δυνατόν να αισθανθεί με τα χέρια του τους όγκους που δεν μπορούσε να δει...
Πιστεύουμε ότι το σύνολο είναι πιο σημαντικό από τα μέρη του. Παρακαλώ μη θεωρήσετε ότι η καθαρότητα του περιγράμματος είναι το αποτέλεσμα τεμπελιάς. Αντιθέτως είναι το αποτέλεσμα διεξοδικής μελέτης. Απλό δεν σημαίνει εύκολο... 'Εχουμε συνηθίσει για χρόνια να βλέπουμε κατόψεις που είναι τόσο πολύπλοκες που να μοιάζουν με ανθρώπους που φοράνε γύρω τους τα σωθικά τους. Εμείς προτιμάμε τα σωθικά να είναι μέσα στο σώμα, καθαρά και τακτικά, και έξω ένα λείο περίβλημα!»
Notre Dame Du Haut
- «Αρχιτεκτονική είναι το επιδέξιο, σωστό και εντυπωσιακό παιχνίδι των όγκων κάτω από το φως... Κύβοι, κώνοι, κύλινδροι και πυραμίδες είναι τα κύρια σχήματα τα οποία αναδεικνύει καλύτερα το φως... Αυτά είναι όμορφα σχήματα, τα πιο όμορφα απ' όλα». Αν μάλιστα λάβει κανείς υπόψη ένα από τα πιο γνωστά του αποφθέγματα - «ένα σπίτι είναι μια μηχανή για την κατοίκηση» -, τα σχήματα της αρχιτεκτονικής αναλογούσαν σε εκείνα των μηχανών (πολύ πριν από τη σύντηξη ανθρώπου και μηχανής στο «Crash» του Μπάλαρντ). Με την έννοια ότι τότε η μηχανή αποτελούσε μια σύνθεση από απλά γεωμετρικά στερεά, πολύ πριν από το virtual ή τον άυλο χαρακτήρα της σημερινής μας τεχνολογίας.
- Είχα έναν εξαίρετο δάσκαλο που μου άνοιξε τα μάτια για τη φύση. Mας πήγαινε στα λιβάδια, στα δάση, στα λουλούδια και μας έβαζε να ζωγραφίζουμε, όχι τοπία αλλά στοιχεία των φυτών. Mας έσπρωχνε στα συστατικά στοιχεία κάθε πράγματος. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό για μένα και εγώ ήμουν η απάντηση στις προσευχές του.
O Le Corbusier και ένας μαθητής του, 1946
Βιογραφία
Charles-Εdouard Jeanneret-Gris - Le Corbusier
Γεννήθηκε το 1887 στη Λα Σο ντε Φον Tns Ελβετίας, λίγα χιλιόμετρα από τα γαλλικά σύνορα, τη χρονιά που ξεκινούσε η κατασκευή του πύργου του Αίφελ στο Παρίσι. Εκπαιδευμένος ως καλλιτέχνης ταξίδεψε το 1907 και το 1911 στην Κεντρική Ευρώπη και στις χώρες τns Μεσογείου. 'Εζησε στο Παρίσι από το 1917. Εκεί εργάστηκε στο γραφείο του Ογκύστ Περέ (1908), ειδικού στην κατασκευή κτιρίων από μπετόν, και στο Βερολίνο (1910) με τον Πίτερ Μπέρενς. Διάλεξε το όνομα Λε Κορμπυζιέ στις αρχές Tns δεκαετίας του 1920. Από το 1922 ο Λε Κορμπυζιέ εργαζόταν με τον εξάδελφό του, τον Πιερ Ζινρέτ. Τα πρώτα έργα του ήσαν κυρίως κατοικίες τις οποίες θεωρούσε «μηχανές κατοίκησης» και εφάρμοζαν τα πέντε σημεία-αξιώματα τns αρχιτεκτονικής του (πιλοτή, επίπεδη οροφή, ελεύθερη κάτοψη, οριζόντιο παράθυρο, ελεύθερη πρόσοψη).
Modulor
Κατά τη διάρκεια του πολέμου μετακόμισε στη Νότια Γαλλία όπου επεξεργάστηκε το σύστημα «Modulor», μια σειρά αριθμητικών αναλογιών που σχετίζουν το κτίριο με τις αναλογίες του ανθρώπινου σώματο. Τα πιο γνωστά του έργα είναι η Villa Savoye (Πουασύ, Γαλλία), το Caprenter Center (στο Κέιμπριτζ τns Μασαχουσέτης), το μοναστήρι Tns La Tourette, η εκκλησία Notre Dame du Haut (Ronchamp, Γαλλία) και η Unite d' Habitation (Μασσαλία, Γαλλία). Η μεταπολεμική αρχιτεκτονική του χρησιμοποίησε πιο αδρά, παραδοσιακά υλικά, όπως το ανεπίχριστο μπετόν, την πέτρα και το εμφανές τούβλο. Στα τελευταία μάλιστα χρόνια εργάστηκε στην Ινδία όπου ολοκλήρωσε μια σειρά έργων μεγάλης κλίμακας. Πέθανε το 1965 από ανακοπή καρδιάς ενώ κολυμπούσε στο Καπ Μαρτέν.
Le Corbusier and Einstein
- "Αν κάποιος πρέπει να μιλήσει για την αρχιτεκτονική, διατίθεμαι να το κάνω, αλλά όχι με το όνομα
Ζινρέτ. Θα πάρω το όνομα από τη γενιά της μητέρας μου- Λε Κορμπυζιέ- και θα υπογράφω τα κείμενα για την αρχιτεκτονική ως Λε Κορμπυζιέ". «Οπότε μια μέρα έγραψα το πρώτο κείμενο. Είχα περιθώριο δύο ημερών για να το γράψω. Το έγραψα μεμιάς. Το υπέγραψα ως "Λε Κορμπυζιέ". Δημοσιεύθηκε και ξαφνικά αυτό το όνομα έγινε ένα κοινό σημείο αναφοράς, ένα σύνθημα σε όλον τον κόσμο. Δεν είναι πραγματικά αστείο αυτό το άρθρο το οποίο τιτλοφορείτο "Προς μια Αρχιτεκτονική: Κάτοψη, τομή, όψη" (ήταν τρία συνεχόμενα άρθρα) να είχε το χάρισμα να προσελκύσει σε άλλες χώρες ανθρώπους που εξέδιδαν άλλα περιοδικά και ενδιαφέροντες καλλιτέχνες που έρχονταν στο Παρίσι και λέγανε: "Θέλουμε να μιλήσουμε στον Λε Κορμπυζιέ"; Εμείς θα απαντούσαμε: "Αυτό το πρόσωπο δεν υπάρχει. Εδώ είναι ο κύριος Ζινρέτ ο οποίος φροντίζει για αυτά τα θέματα". Και μετά από λίγον καιρό ο Λε Κορμπυζιέ αναγκάστηκε να πάρει το όνομα Λε Κορμπυζιέ ακόμη και στα καθημερινά πράγματα, γιατί όταν περνούσε τα σύνορα το διαβατήριο του έλεγε Ζινρέτ και οι υπάλληλοι του τελωνείου δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένοι. Από τότε είχα με βεβαιότητα βαπτισθεί...
Μετά το 1925 με καλούσαν ως «Λε Κορμπυζιέ» σε όλον τον κόσμο να δίνω διαλέξεις, να εξηγώ τις ιδέες μου. Εκεί ανέπτυξα μια δική μου τεχνική που ήταν μοναδική. Ποτέ δεν προετοίμαζα τις διαλέξεις. Είχα μια μικρή κάρτα, διπλή σε μέγεθος από μια επαγγελματική κάρτα. Είχα γράψει τέσσερα ή πέντε γραμμές πάνω σε αυτή την κάρτα και στη συνέχεια αυτοσχεδίαζα. Αυτοσχεδιασμός - ένα φοβερό πράγμα, αλλά θα το έκανα. 'Ετσι, στην αρχή δούλευα με μια κιμωλία, μια χρωματιστή κιμωλία και έναν μαυροπίνακα.
Ακρόπολη, σκίτσο του Le Corbusier
Ακρόπολη
- «'Οταν πήγα στην Ακρόπολη στην ηλικία των 20, ή των 21 ετών, όταν πέρασα επτά εβδομάδες μπροστά από τον Παρθενώνα, είδα ότι οι 'Ελληνες είχαν κάνει κάτι συναρπαστικά παράδοξο: αυτό ήταν μάρμαρο σμιλεμένο σαν ζάχαρη, ένα φανταστικό κατασκεύασμα που από ξύλινες κολόνες είχε γίνει μαρμάρινο με τα τρίγλυφα και όλες αυτές τις λεπτομέρειες, είχε γίνει με τόση τέχνη που μπορούσες μόνο να βγάλεις το καπέλο σου. Μπορεί να πει κανείς ότι ο ΠαρΘενώνας δεν είναι λειτουργικός, αλλά αυτό δείχνει πόσο περιοριστική είναι η έννοια του λειτουργικού. Και ο Παρθενώνας είναι σίγουρα ένα από μεγαλύτερα έργα τns ανθρωπότητας».
- Οπότε πιστεύετε ότι ο Παρθενώνας είναι λειτουργική αρχιτεκτονική.
«Οχι, όχι, να το θέσω αλλιώς, είναι λειτουργία γιατί μας συγκινεί».
- Μπορούμε να πούμε ότι είναι διακοσμητική αρχιτεκτονική;
«Οχι, με τίποτα».
- Γιατί όχι;
«Γιατί απλώς δεν μπορούμε».
- Τότε τι είναι;
«Είναι απλή και καθαρή αρχιτεκτονική».
- Σας έχει επηρεάσει άλλη αρχιτεκτονική πέρα από την ελληνική;
«Οχι. Μελέτησα πολύ τη γοτθική αρχιτεκτονική. Για έναν χρόνο είχα ένα σετ κλειδιών από την Παναγία των Παρισίων, παραχωρημένα τότε από το υπουργείο στους νέους που ήθελαν να μελετήσουν αυτόν τον ναό. Θα τριγύριζα εκεί, θα ανέβαινα στους πύργους, σε κάθε δυνατή γωνία του κτιρίου. Ο Καθεδρικος ναός της Παναγίας των Παρισίων είναι καταπληκτικός, είναι ένα πολύ όμορφο πράγμα - μόνο που η καρδιά μου είναι στην Ελλάδα και όχι στο γοτθικό. Γιατί το γοτθικό είναι προϊόν μιας σκληρής, σχεδόν επιθετικής vooτροπίας σε σύγκριση με... Μιλώ για ένα ελληνικό αίσθημα και για ένα γοτθικό αίσθημα. Είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Η Γαλλία ήταν καθ'έξιν σεμνή και σνόμπ. Το όλο κίνημα τnς αρχιτεκτονικής αναγεννήθηκε στη Γαλλία του 19ου αιώνα. Φθάσαμε στον Περέ και στον Φραϊσινέ, ο ένας να είναι αρχιτέκτων και ο άλλος μηχανικός, οι δυο τους να βρίσκουν τις ίδιες αρχές σύνθεσης. Η αρχιτεκτονική ως το επιδέξιο, σωστό και συναρπαστικό παιχνίδι των όγκων κάτω από το φως. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει κανείς να διαθέτει γλυπτικές ικανότητες και να είναι ποιητής και την ίδια στιγμή να γνωρίζει σε βάθος την κατασκευή...».
κείμενο: Mέμος Φιλιππίδης,
εφ "Το Βήμα" (απόσπασμα-αναδημοσίευση), 2002
επιμέλεια ανάρτησης: J.Eco
center Le Corbusier
Notre Dame
Villa Savoye
Le Corbusier Art
