Η σπουδαια Ιρανή καλλιτέχνης και φωτογράφος
Γεννήθηκε το 1957 στο Ιράν και μεγάλωσε στην περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από τον Σάχη, σε ένα περιβάλλον
ανοιχτό στη Δύση, με την περσική παράδοση να κυριαρχεί και το Ισλάμ να
βρίσκεται σε δεύτερη μοίρα. Στα 17 της οι γονείς της την έστειλαν να
σπουδάσει στην Αμερική, στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ. Μεσολαβεί η
Ισλαμική Επανάσταση και το καθεστώς την εξορίζει. Καταφέρνει να
επιστρέψει το 1990 σε μία χώρα που δεν αναγνωρίζει.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή, παρόλο που ζει και κινείται μέσα στην τέχνη
–έχει ιδρύσει μαζί με τον άντρα της τη μη κερδοσκοπική γκαλερί
«Στόρφορντ» στο Σόχο– η Νεσάτ δεν έχει βρει την καλλιτεχνική της κλίση.
Όπως λέει η ίδια, δεν έβλεπε τον εαυτό της ως καλλιτέχνιδα, ούτε ένοιωθε
την ανάγκη να δημιουργήσει. Το σοκ της επίσκεψης στην εντελώς αλλαγμένη
από το Ισλάμ πατρίδα της τής ξύπνησε την ανάγκη να «απαντήσει» στα
ερωτήματα που της γεννήθηκαν μέσα από την τέχνη της φωτογραφίας και της
κινούμενης εικόνας.
Έτσι, προκύπτουν το 1993 οι πρώτες φωτογραφικές δουλειές της, όπως το «Βγάζοντας το πέπλο». Μια σειρά φωτογραφιών έχει τον τίτλο «Γυναίκες του Αλλάχ», στις οποίες εμφανίζονται γυναίκες καλυμμένες με μαύρα τσαντόρ που αφήνουν ακάλυπτα μέρη του σώματος –όπως το πρόσωπο, τα χέρια και τις πατούσες– και φέρουν σε πολλές περιπτώσεις όπλα. Στα «εκτεθειμένα» σημεία του σώματος η Νεσάτ γράφει στην αρχαία γλώσσα Φαρσί αποσπάσματα από κείμενα Ιρανών γυναικών και κομμάτια που μιλάνε για τον σαρκικό πόθο, τη σεξουαλικότητα, τον αισθησιασμό και την ντροπή. Αυτές οι σιωπηλές γυναίκες, οι πολεμίστριες του Θεού, «μιλάνε» τελικά με το σώμα τους. Μιλάνε για το απαγορευμένο. Γι’ αυτά που έρχονται σε πλήρη αντιδιαστολή με το τσαντόρ και το Ισλάμ.
Από το 1996 η Neshat άρχισε να δουλεύει με το βίντεο και δημιούργησε μια τριλογία ποιητικών, εξαιρετικά όμορφων αλλά και ανατρεπτικών βίντεο, το « Turbulent» το «Rapture»(1999),και το «Fervor» ( 2000), που αντιπαραθέτουν συμβολικά την θέση της γυναίκας και του άνδρα, κυρίως στον κόσμο του Ισλάμ, εξετάζοντας προβλήματα που αντιμετωπίζει η μοντέρνα κοινωνία συμπεριλαμβάνοντας σεξουαλικά ζητήματα καθώς και τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Το « Turbulent» ( 1998) πρόκειται για ένα video installation με δυο προβολές, την μια απέναντι από την άλλη. Πρώτα ένας άνδρας τραγουδάει ένα παραδοσιακό τραγούδι μπροστά σε ένα ανδρικό κοινό. Έπειτα στον απέναντι τοίχο η τραγουδίστρια Soussan Deyhim τραγουδάει ένα παραδοσιακό κομμάτι χωρίς λόγια μπροστά σε μια άδεια αίθουσα.
« Εμπνεύστηκα από το γεγονός ότι είναι απαγορευμένο στις γυναίκες να ηχογραφούν τραγούδια ή να τραγουδούν δημοσίως ( στο Ιράν)…
Αν η μουσική είναι μια έκφραση μυστικισμού και πνευματικότητας, πόσο ενδιαφέρον είναι πως οι άνδρες μπορούν να έχουν αυτή την δυνατότητα, αλλά οι γυναίκες όχι. Πώς μπορούν οι γυναίκες να καταφέρουν να βιώσουν αυτή την εμπειρία του μυστικισμού;…
Η γυναίκα στο «Turbulent» σπάει όλους τους κανόνες, για πρώτη φορά με το να παρουσιάζεται σε ένα θέατρο όπου δεν επιτρέπεται κανονικά να βρίσκεται. Αλλά μετά σπάει όλους τους κανόνες της κλασικής μουσικής. Δεν είναι δεμένη με την γλώσσα, είναι ένας αυτοσχεδιασμός. Οπότε δημιουργείται ένα αίσθημα αντιθέσεων…
Αλλά μιλάμε επίσης για το πώς η γυναίκα φθάνει σε ένα είδος απελευθέρωσης, πώς οι γυναίκες γίνονται εξαιρετικά ανυπότακτες και απρόβλεπτες σε αυτήν την κοινωνία όπου οι άνδρες αντιθέτως παραμένουν μέσα στον προσαρμοσμένο τρόπο ζωής.»
Έτσι, προκύπτουν το 1993 οι πρώτες φωτογραφικές δουλειές της, όπως το «Βγάζοντας το πέπλο». Μια σειρά φωτογραφιών έχει τον τίτλο «Γυναίκες του Αλλάχ», στις οποίες εμφανίζονται γυναίκες καλυμμένες με μαύρα τσαντόρ που αφήνουν ακάλυπτα μέρη του σώματος –όπως το πρόσωπο, τα χέρια και τις πατούσες– και φέρουν σε πολλές περιπτώσεις όπλα. Στα «εκτεθειμένα» σημεία του σώματος η Νεσάτ γράφει στην αρχαία γλώσσα Φαρσί αποσπάσματα από κείμενα Ιρανών γυναικών και κομμάτια που μιλάνε για τον σαρκικό πόθο, τη σεξουαλικότητα, τον αισθησιασμό και την ντροπή. Αυτές οι σιωπηλές γυναίκες, οι πολεμίστριες του Θεού, «μιλάνε» τελικά με το σώμα τους. Μιλάνε για το απαγορευμένο. Γι’ αυτά που έρχονται σε πλήρη αντιδιαστολή με το τσαντόρ και το Ισλάμ.
Από το 1996 η Neshat άρχισε να δουλεύει με το βίντεο και δημιούργησε μια τριλογία ποιητικών, εξαιρετικά όμορφων αλλά και ανατρεπτικών βίντεο, το « Turbulent» το «Rapture»(1999),και το «Fervor» ( 2000), που αντιπαραθέτουν συμβολικά την θέση της γυναίκας και του άνδρα, κυρίως στον κόσμο του Ισλάμ, εξετάζοντας προβλήματα που αντιμετωπίζει η μοντέρνα κοινωνία συμπεριλαμβάνοντας σεξουαλικά ζητήματα καθώς και τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Το « Turbulent» ( 1998) πρόκειται για ένα video installation με δυο προβολές, την μια απέναντι από την άλλη. Πρώτα ένας άνδρας τραγουδάει ένα παραδοσιακό τραγούδι μπροστά σε ένα ανδρικό κοινό. Έπειτα στον απέναντι τοίχο η τραγουδίστρια Soussan Deyhim τραγουδάει ένα παραδοσιακό κομμάτι χωρίς λόγια μπροστά σε μια άδεια αίθουσα.
« Εμπνεύστηκα από το γεγονός ότι είναι απαγορευμένο στις γυναίκες να ηχογραφούν τραγούδια ή να τραγουδούν δημοσίως ( στο Ιράν)…
Αν η μουσική είναι μια έκφραση μυστικισμού και πνευματικότητας, πόσο ενδιαφέρον είναι πως οι άνδρες μπορούν να έχουν αυτή την δυνατότητα, αλλά οι γυναίκες όχι. Πώς μπορούν οι γυναίκες να καταφέρουν να βιώσουν αυτή την εμπειρία του μυστικισμού;…
Η γυναίκα στο «Turbulent» σπάει όλους τους κανόνες, για πρώτη φορά με το να παρουσιάζεται σε ένα θέατρο όπου δεν επιτρέπεται κανονικά να βρίσκεται. Αλλά μετά σπάει όλους τους κανόνες της κλασικής μουσικής. Δεν είναι δεμένη με την γλώσσα, είναι ένας αυτοσχεδιασμός. Οπότε δημιουργείται ένα αίσθημα αντιθέσεων…
Αλλά μιλάμε επίσης για το πώς η γυναίκα φθάνει σε ένα είδος απελευθέρωσης, πώς οι γυναίκες γίνονται εξαιρετικά ανυπότακτες και απρόβλεπτες σε αυτήν την κοινωνία όπου οι άνδρες αντιθέτως παραμένουν μέσα στον προσαρμοσμένο τρόπο ζωής.»
επιμέλεια αφιερώματος: J. Eco
