Βιογραφικά Στοιχεία
Ο Αλεξάντρ Μιχαήλοβιτς Ροτσένκο (1891-1956) γεννήθηκε στην Πετρούπολη και ξεκίνησε τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών του Καζάν (1910-1914). Στη συνέχεια σπούδασε στο Ινστιτούτο Στρόγκανοφ στη Μόσχα και στα μέσα της δεκαετίας του 1910 άρχισε να συμμετέχει σε πρωτοποριακές εκθέσεις. Γνώρισε το έργο του Μαλέβιτς και του Τάτλιν, καθώς και τη θεωρητική πραγματεία του Καντίνσκι και προέβη στη δική του εικαστική πρόταση, το γραμμισμό, ενώ προχώρησε στην κατασκευή τρισδιάστατων αιωρούμενων κινητών κατασκευών στα χρόνια 1920-1921. Υπήρξε σημαντική προσωπικότητα στα καλλιτεχνικά δρώμενα της Μόσχας, συμμετείχε σε πολυάριθμες εκθέσεις και από το 1918 εργάστηκε στην υπηρεσία του Λαϊκού Κομισαριάτου Διαφώτισης (IZO NARKOMPROS).
Alexander Rodchenko
Το 1920 έγινε ιδρυτικό μέλος του Ινστιτούτου Καλλιτεχνικής Παιδείας (ΙΝΧΟΥΚ) και ξεκίνησε τη διδακτική του δραστηριότητα στα Ανώτερα Κρατικά Καλλιτεχνικά και Τεχνικά Εργαστήρια (ΒΧΟΥΤΕΜΑΣ) και αργότερα στο Ανώτερο Κρατικό Καλλιτεχνικό και Τεχνικό Ινστιτούτο (ΒΧΟΥΤΕΙΝ) ως το 1930. Στα χρόνια αυτά ασχολήθηκε επίσης και με την τυπογραφία, τη φωτογραφία, το φωτομοντάζ, τη σκηνογραφία και εργάστηκε στα περιοδικά ΛΕΦ και ΝΟΒΙ ΛΕΦ, ενώ παράλληλα ανέπτυξε στενή συνεργασία με τον Μαγιακόφσκι στο χώρο της διαφήμισης και στην εικονογράφηση ποιημάτων. Κατά τη δεκαετία του 1930 εργάστηκε στη γραφιστική επιμέλεια του περιοδικού "Η Οικοδόμηση της ΕΣΣΔ", ενώ τα επόμενα χρόνια επέστρεψε στη ζωγραφική.
O Rodchenko έλεγε: "Πρέπει να κάνει κανείς διαφορετικές λήψεις ενός θέματος, με διαφορετικές απόψεις και σε διαφορετικές καταστάσεις, σαν να θέλει να εξετάσει το αντικείμενο συνολικά και όχι από την ίδια κλειδαρότρυπα ξανά και ξανά"
πηγή: Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης - greekstatemuseum.com (αναδημοσίευση - απόσπασμα)
Alexander Rodchenko , Το έργο του
Ο Αλεξάντερ Ροτσένκο ήταν ήδη γνωστός ζωγράφος της Μόσχας όταν, στα 33 χρόνια του, το 1924, στράφηκε στη φωτογραφία. Μέσα σε ένα χρόνο τα πειράματά του στην απόδοση της προοπτικής τον είχαν κάνει γνωστό σ' όλον τον κόσμο.
Οι μέθοδοι και οι τεχνικές του Ροτσένκο - γωνίες λήψης, πολύ κοντινές απόψεις- έμειναν με το όνομά του: «γωνίες Ροτσένκο». Η επιρροή του σε γενιές φωτογράφων ήταν άμεση. Διακρίνεται στη δουλειά του Αντρέ Κέρτες, που τότε ζούσε στο Παρίσι, και στη δουλειά της Μάργκαρετ Μπιούρκ Γουάιτ, από τη Νέα Υόρκη.
Το έργο του ξεκινά με τα παιγνιώδη φωτομοντάζ, που ήταν το πέρασμά του από τη ζωγραφική στη φωτογραφία. Πολλά τους ήταν διαφημιστικά παραγγελμένα από κρατικά ιδρύματα της εποχής. Συναποτελούνται από κομμάτια ήδη δημοσιευμένων φωτογραφιών του ή τυπογραφικά στοιχεία συνενωμένα με φωτογραφίες, αρχικά παρμένες από άλλους. Μια τέτοια είναι το πορτρέτο του φίλου του Οσιπ Μπρικ, λογοτεχνικού κριτικού, με τη λέξη LEF (Left, αριστερά) σαν τυπωμένη πάνω στο δεξί φακό των γυαλιών του. Το LEF ήταν, επίσης, ακρωνύμιο του «Αριστερού Μετώπου Καλλιτεχνών», του κονστρουκτιβιστικού περιοδικού του οποίου ο Ροτσένκο ήταν ιδρυτικό μέλος.
Στην αρχή φωτογράφιζε συγγενείς και φίλους. Φωτογραφίες βαθιά συναισθηματικές. Οπως αυτή της 59 χρονης μητέρας του την ώρα που με σκυμμένο το κεφάλι και προσαρμόζοντας τα γυαλιά της διαβάζει.
Ο Ροτσένκο εκτιμούσε την τεχνολογία, την επιστήμη και τα μαθηματικά, στο βάθος όμως ήταν ρομαντικός με μια ροπή προς το θεατρικό, σύντομα ανακάλυψε έναν τρόπο αγαστής σύμπνοιας επιστήμης και τέχνης που θεωρούνταν αντίπαλες.
Οι καινοτομίες του Ροτσένκο στην τέχνη της φωτογραφίας τον έκαναν διάσημο. Η εξαιρετική εγγύτητα της προοπτικής στην «Εξοδο πυρκαγιάς» του 1925 και τον φακό τοποθετημένο χαμηλά, παρουσιάζει κάποιον να αναρριχάται σε μια σκάλα, η σκάλα όμως δεν είναι σαφές αν υπερυψώνεται η ίδια, καθώς ο άνθρωπος αναρριχάται ή είναι οριζόντια και ο άνθρωπος περπατά πάνω της, αιωρούμενος ως γιγάντια αράχνη, εμπρός στο πρόσωπο του θεατή. Μια άλλη, συνταρακτική φωτογραφία του είναι ο «Πιονέρος με την τρομπέτα» (1930), ένα κλοζ-απ, παρμένο κάτω ακριβώς από το πηγούνι του εικονιζόμενου ατόμου.
Ο Ροτσένκο, πιστεύοντας ότι με το να διδάσκει στους ανθρώπους νέους τρόπους όρασης, τους διδάσκει και νέους τρόπους σκέψης, πίστευε ότι συμπορεύεται με τους σκοπούς της σοβιετικής κυβέρνησης. Ομως η εξουσία διαφωνούσε. Οι νέοι της Σοβιετικής Ενωσης έπρεπε να δείχνουν εύρωστοι και υγιείς, όχι κακόμοιροι. Ο Ροτσένκο καταγγέλθηκε ως «μικροαστός φορμαλιστής». Στερήθηκε παραγγελιών και διδασκαλικής θέσης και κατά συνέπεια εισοδήματος.
Μεταξύ 1930 και 1940, βλέπουμε την προσπάθεια του Ροτσένκο να αποκατασταθεί στα μάτια της εξουσίας. Εγινε φωτορεπόρτερ, αρχικά ασχολούμενος με την κίνηση, φωτογραφίζοντας ιπποδρομιακούς αγώνες και ομαδικές γυμναστικές επιδείξεις. Το 1933 κατάφερε να του ανατεθεί η φωτογράφιση της κατασκευής της διώρυγας Λευκής Θάλασσας - Βαλτικής. Τράβηξε μια σειρά από βαθιά συγκινητικές εικόνες βασανισμένων ανθρώπων, που μοιάζουν σαν να παγώνουν από το κρύο. Δεν άρεσαν όμως στις Αρχές.
Έτσι φτάνουμε στις φωτογραφίες του 1937, με σκηνές μπαλέτου, και του 1939 ακροβατών και θαλασσίων λεόντων, αισθάνεται κανείς ότι ο Ροτσένκο έχοντας χάσει τη μάχη να ενοποιήσει την τέχνη του με τα σοβιετικά ιδεώδη, απέδρασε σε έναν παιδικό κόσμο παραμυθιών. Το 1943, μετά δύο δεκαετίες δουλειάς αφιερωμένης στην αντίθετη πίστη, έγραφε: «Η τέχνη πρέπει να διαχωρίζεται από την πολιτική».
Ο Ροτσένκο πέθανε αφανής και φτωχός. Αφησε, όμως, πίσω του 20000 αρνητικά και πολλά αντίτυπα, θαυμάσιας ποιότητας. Οι προσπάθειες των κληρονόμων του να προστατεύσουν και να μοιραστούν το εξαιρετικό αρχείο του απέβησαν σημαντικές για τη διατήρηση της μνήμης του. Το 2006, 500000 άνθρωποι επισκέφθηκαν το Φωτογραφικό Μουσείο της Μόσχας, για να δουν την έκθεση για τα 50 χρόνια από τον θάνατό του.
πηγή: εφμ. "Η Καθημερινή" (αναδημοσίευση)
Alexander Rodchenko
