Τι είναι Τέχνη;
κείμενο: Βάλλυ Κωνσταντοπούλου, από το βιβλίο: "Εισαγωγή στην Αισθητική του Κινηματογράφου", 2003 (αναδημοσίευση - απόσπασμα)Τον Αύγουστο του 1917, οΛουί Ντελίκ γράφει:53 «Ξέρω εδώ και λίγο καιρό πως ο Κινηματογράφος προορίζεται να μας δώσει εντυπώσεις πρόσκαιρης και αιώνιας ομορφιάς όπως μόνο το θέαμα της φύσης και κάποτε η ανθρώπινη δραστηριότητα μάς δίνουν. Ξέρετε, αυτές τις εντυπώσεις μεγαλείου, απλότητας, διαύγειας που ξαφνικά μάς κάνουν να βρίσκουμε την τέχνη ανώφελη.
Εντελώς ανώφελη θα ήταν η τέχνη φυσικά αν ο καθένας ήταν ικανός να γευτεί συνειδητά την ομορφιά της στιγμής που περνάει... Ο κινηματογράφος είναι ακριβώς μια πορεία προς αυτή την κατάργηση της τέχνης, που ξεπερνάει την τέχνη, όντας η ζωή. Άλλωστε, δε θα είναι παρά ένας μέσος όρος ανάμεσα στο στιλιζάρισμα και τη ζωντανή πραγματικότητα. Και, για να φτάσει στο απόγειο του, υπάρχουν τόσες πρόοδοι να καταχτηθούν, που είμαστε πολύ μακριά για να καθορίσουμε το χρόνο που η τελειοποίηση της οθόνης θα μας μάθει -θα είναι θαυμάσιο- να βλέπουμε μέσα στη φύση και στην ανθρώπινη καρδιά.»
Το κείμενο ίου Νχελίκ, μεταξύ άλλων, μας θυμίζει δυο αλήθειες: όχι Φύση είμαστε εμείς οι ίδιοι και ότι έχοντας συνείδηση της ύπαρξης της φύσης μας, μπορούμε να την καλλιεργήσουμε με σκοπό την αρμονική μας συνύπαρξη μέσα στον κόσμο. Η οπτικοακουστική αναπαράσταση αυτής της αρμονίας θα φτάσει στο απόγειο της με τον καιρό. Ο δρόμος που οδηγεί σε αυτόν το στόχο, είναι ο δρόμος της καρδιάς. Ας μη συγχέουμε την καρδιά με τα συναισθήματα. Ο δρόμος της ανθρώπινης καρδιάς είναι ο δρόμος τής αλήθειας χου καθενός μας. Ο Ντελίκ μας θυμίζει αυτόν το δρόμο με τον τρόπο που μας τον θυμίζει σήμερα ο Πάολο Κοέλο στον Αλχημιστή του.
Τελικά τι είναι ακριβώς η τέχνη; Ποιες είναι οι ψυχικές λειτουργίες του δημιουργού την ώρα της καλλιτεχνικής δημιουργίας; Τι ενεργοποιείται μέσα στο θεατή τη στιγμή που βλέπει το καλλιτεχνικό δημιούργημα; Τι είναι αυτό που προκαλεί τη μέθεξη; Στο βιβλίο Η Μεταφυσική στον Κ. Π. Καβάφη της Τίλντας Νέγρη διαβάζουμε: «Ο Λόγος αποτελεί την πραγμάτωση του Πνεύματος, δηλαδή την εκδηλωμένη εμφάνισή του, την υλοποίησή του σε υλικό επίπεδο. Είναι το Πνεύμα που εμφυσήθηκε στην 'Υλη και την ζωοποίησε στην αρχή της Δημιουργίας. Ο κάθε άνθρωπος συνδέεται με το Λόγο, γίνεται δηλαδή αγωγός του Πνεύματος μέσω της τέχνης ή των τεχνών που αφορούν το Λόγο. 'Οταν ο ίδιος γίνει αγωγός, τότε κοινωνεί, δηλαδή μεταδίδει αυτό στους άλλους ανθρώπους. Έτσι, η Τέχνη συνενώνει τους ανθρώπους συντονίζοντάς τους σε μία πρωταρχική αρμονία.
Η ομιλία (τα λόγια) ως επιμέρους, δευτερεύουσα εκδήλωση, δεν επιτελεί την «κύρια» σύνδεση, αλλά χρησιμοποιείται ως μέσο εκδήλωσης του Λόγου. Η ομιλία παρέχει τα υλικά συστατικά στο Λόγο για να εκδηλωθεί στην ύλη, όπως τα κύτταρα, τα οστά, οι ιστοί προμηθεύουν τα απαραίτητα στοιχεία για να δομηθεί το σώμα, το οποίο αποτελεί εκδήλωση της Μορφής, της Εικόνας.
Ο καλλιτέχνης που χρησιμοποιεί το Λόγο στην Τέχνη του, πρέπει να μπορεί να ανοίγεται, δηλαδή να αγγίζει άλλα πεδία ευρύνοντας το δικό του πεδίο, ώστε να χάνονται τα ανθρώπινα όριά του και να υπερκαλύπτεται - χωρίς να χάνει βέβαια την ταυτότητά του - από τη Δύναμη του Λόγου που βρίσκεται σ' όλο το Σύμπαν.
Η Τέχνη, δίνεται απ'το Θεό στους ανθρώπους ως ένα ακόμα μέσον προσέγγισης της αιώνιας Χαράς. Η Τέχνη, μέσα από το φυσικότερο και τελειότερο όργανο δόνησης, τον άνθρωπο, γίνεται η γέφυρα που ενώνει τις αποκομμένες στο γήινο επίπεδο συνειδητότητες με το Δημιουργό και την Πηγή τους. Η αρμονία της Τέχνης μεταφέρει μηνύματα σιγουριάς και ελπίδας στον «τυφλό» άνθρωπο, τον μεταφέρει στην «πατρίδα» του, στον «τόπο» απ' όπου έρχεται και όπου θα ξαναβρεθεί, συντονίζεται με τον παλμό της Δημιουργίας - αυτό που οι αρχαίοι μας πρόγονοι ονόμαζαν «κάθαρση». Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, πόσο σημαντικό είναι για τον Εργάτη της Τέχνης να καθαρίσει τον εαυτό του από τα περασμένα σημάδια του θανάτου, για να μπορέσει να μεταλάβει την αρμονία της Ζωής.
Ο ρόλος της Τέχνης γενικότερα είναι σημαντικότατος, γιατί δίνει τη δυνατότητα στις ψυχές να αγγίξουν για λίγο την αίσθηση της ενότητας με την Πατρίδα τους. Μέσα της, λοιπόν, υπάρχουν θεραπευτικές ιδιότητες, τόσο σημαντικές, όσο και της βιολογικής Ιατρικής.
Οι Εργάτες της Τέχνης είναι Εργάτες της Ιατρικής, με τη μεταφυσική της σημασία, γι' αυτό είναι πολύ σημαντικό να είναι γνώστες της σημαντικότητας του έργου τους. Κάποιες φορές δρουν μέσα απ' αυτούς δυνάμεις αόρατες, και είναι πιθανόν το ήθος τους να μη συμβαδίζει με την προσφορά τους. Άλλωστε, το Δημιούργημα αποκόπτεται από το Δημιουργό και ζει αυτόνομα. Βεβαίως, το κακό ήθος ενός δημιουργού είναι δυνατόν να κηλιδώσει, ίσως και ανεξίτηλα, ένα έργο. Σε όλες τις περιπτώσεις όμως, η κρίση δεν αρμόζει στους ανθρώπους- μπορούν να ανυψωθούν ή όχι από ένα έργο, αυτό ανήκει σ' αυτούς.
Η ψυχή θα θεραπεύσει το Φως της, ο άνθρωπος θα θεραπεύσει τη Φωνή του, καθότι η Φωνή είναι το μετασχηματισμένο Φως που ο Θεός εμφύσησε στον άνθρωπο ως Πνοή. Ο Καλλιτέχνης μετασχηματίζει το Λόγο σε Τέχνη και μεταφέρει, μέσα από την Τέχνη του, την Αλήθεια γιατί η Φωνή του εισακούγεται από τους ανθρώπους.»
