άρθρο του Παπαδάκη Μιχάλη (Δάνδολος), (αναδημοσίευση)
Η ιστορία της καρτ-ποστάλ ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1869, από μια ιδέα του Αυστριακού Εμμανουήλ Χέρμαν, καθηγητή στην Στρατιωτική Ακαδημία της Βιέννης.
Η ιδέα που είχε ο Εμ. Χέρμαν υλοποιήθηκε σχετικά σύντομα για την εποχή, από το Αυστριακό Ταχυδρομείο, την 1 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου. Μετά την υλοποίηση από την Αυστρία, ακολούθησαν η Μεγάλη Βρετανία και η Ελβετία το 1870, η Γαλλία το 1873, η Ιταλία το 1874, κ.α. Εκτός Ευρώπης πρώτος έθεσε σε κυκλοφορία καρτ-ποστάλ ο Καναδάς το 1871 και μετά οι Η.Π.Α. το 1873.
Στη Ελλάδα, έκαναν την εμφάνισή τους, πρώτα τα ξένα καρτ-ποστάλ, τον Μάιο του 1876. Είκοσι χρόνια αργότερα, γύρω στο 1896, άρχισαν να τυπώνονται και να κυκλοφορούν τα πρώτα καρτ-ποστάλ με θέματα παρμένα από τον Ελλαδικό χώρο, από ξένους εκδότες.
Η Κρήτη την εποχή αυτή βρίσκεται στο πόδι. Η μια επανάσταση, διαδέχεται την άλλη, ενάντια στον Τούρκο δυνάστη. Μετά από πολλές περιπέτειες, οι Κρητικοί αναγκάζονται να δεχθούν τις προτάσεις των Ευρωπαικών Δυνάμεων, για Προσωρινό πολίτευμα της Κρήτης, με τον όρο ότι τα Τουρκικά στρατεύματα θα φύγουν από την Κρήτη. Το νησί ελευθερώνεται τελικά από τον Τουρκικό ζυγό, το Νοέμβριο του 1898.
Την ίδια περίοδο, που οι Κρητικοί προσπαθούν να ελευθερωθούν, έρχεται στο νησί και η φωτογραφική τέχνη, μέσω Ευρώπης και Τουρκίας (Σμύρνης και Κωνσταντινούπολης κυρίως). Οι φωτογράφοι που βρίσκονται στην Κρήτη, στην αρχή είναι κυρίως ξένοι, λίγοι οι σπουδαγμένοι πάνω στα μυστικά της φωτογραφικής τέχνης. Οι περισσότεροι είναι ερασιτέχνες με αρκετό μεράκι και αγάπη για την νέα τέχνη που μπορεί και αποθανατίζει στιγμές του βίου τους.
Παρ' όλα αυτά επαγγελματίες και ερασιτέχνες συναγωνίζονται, και η φωτογραφική τέχνη θα φτάσει σε ψηλά επίπεδα στο νησί.
Γύρω στα 1897, αρχίζουν να τυπώνονται και να κυκλοφορούν στην Κρήτη τα πρώτα Κρητικά καρτ-ποστάλ. Οι φωτογράφοι που βρίσκονται στο νησί, βγάζουν το ένα θέμα μετά το άλλο, τροφοδοτώντας έτσι τους εκδότες των καρτ-ποστάλ.
Πρωτοπόροι φωτογράφοι και παράλληλα εκδότες καρτ-ποστάλ είναι ο R. KRUGER (Γερμανός), ο J. BERINDA (Αυστριακός), ο R. Behaeddin Μπαριτάκης (Τουρκοκρητικός) και ο E.A.CAVALIERO (Ιταλός). Αυτοί είναι και οι πρώτοι που αποτυπώνουν πάνω στο φωτογραφικό χαρτί, τα Κρητικά θέματα, ο καθένας με την δική του ευαισθησία και βλέμμα.....
Πρώτοι Κρητικοί εκδότες εμφανίζονται οι ΑΔΕΛΦΟΙ ΜΑΝΤΖΙΒΕΛΑΚΗ, ο Ε. ΣΠΑΝΔΑΓΑΚΗΣ και ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ (γεννήθηκε στο Βόλο και ήρθε στην Κρήτη το 1895, όπου έζησε και δημιούργησε, στα Χανια, όπου και πέθανε το 1914), που ήταν ένας από τους καλύτερους φωτογράφους του νησιού πουλούσε τα θέματά του στους εκδότες καρτ-ποστάλ.
Στις 19 Οκτωβρίου 1898, διορίζεται Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης, ο Πρίγκιπας Γεώργιος. Αμέσως μετά αρχίζει η οργάνωση των υπηρεσιών του νησιού. Με αλλεπάλληλα διατάγματα που υπογράφει ο Πρίγκιπας Γεώργιος, από τις 29 Οκτωβρίου και μετά, αρχίζει να λειτουργεί η "ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΩΝ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΩΝ". Στις 18 Δεκεμβρίου 1899 το "Διάταγμα περί των τύπων κ.λ.π.", στο άρθρο 5 και 6 καθορίζει τον τύπο, το μέγεθος, κ.τ.λ. των επιστολικών δελταρίων (καρτ-ποστάλ), που ετοιμάζει αμέσως και εκδίσει η ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ.
Το άρθρο 6 έλεγε: "Το επιστολικόν δελτάριον σχήματος ορθογωνίου, μήκους 14 και πλάτους 9 εκατοστομέτρων φέρει εκτετυπωμένας διά του αυτού χρώματος του γραμματοσήμου τας λέξεις "ΚΡΗΤΗ CRETE" Επιστολικόν Δελτάριον "CARTE POSTALES" και πλαγίως ως επί της αριστεράς πλευράς τας λέξεις. Επί του προσθίου μέρους τίθεται μόνο η επιγραφή CE COTE EST KESERYE A APRESSE".
Τελικά η "ΚΡΗΤΙΚΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ" θα εκδώσει 2 τύπους επιστολικών δελταρίων (καρτ-ποστάλ), τα Απλά και τα Διπλά. Τα Απλά έχουν τυπωμένα επάνω τους το 10λεπτο της πρώτης σειράς του 1900 και τα Διπλά είναι δίφυλλα, έτσι που το ένα φύλλο χρησιμοποιείται σαν δελτάριο αποστολής και το άλλο σαν απαντητικό δελτάριο από τον παραλήπτη. Τέλος έχουν προπληρωμένη την απάντηση του παραλήπτη. Τα δελτάρια αυτά τυπώθηκαν στο τυπογραφείο του Λονδίνου "BRADBURG WILKINSON AND CO LTD". το 1908, η "ΚΡΗΤΙΚΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ" θα εκδώσει άλλα επιστολικά δελτάρια με τυπωμένο πάνω τους το 10λεπτο του 1907. Οι τύποι είναι πάλι δύο. Τα Απλά που χρησιμοποιούνται για την εσωτερική αλληλογραφία και τα Απλά με πληρωμένη την απάντηση, που χρησιμοποιούνται για την διεθνή αλληλογραφία.
Η "ΚΡΗΤΙΚΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ" θα σταματήσει την έκδοση των επιστολικών δελταρίων, όταν πια γίνει η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ με την Ελλάδα και θα χρησιμοποιεί τα επιστολικά δελτάρια των Ελληνικών Ταχυδρομείων μετά το 1913.
Το 1905 επίσης τα ΚΡΗΤΙΚΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΑ κυκλοφόρησαν δελτάρια που πάνω τους είχαν αποτυπωμένες τις αξίες των 9 γραμματοσήμων της 2ης σειράς του 1905. Τα δελτάρια αυτά έστειλαν τα ΚΡΗΤΙΚΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΑ σε προσωπικότητες της εποχής και ήταν μεγαλύτερα σε μέγεθος των κανονικών καρτ-ποστάλ.
Οι λεζάντες των πρώτων Κρητικών καρτ-ποστάλ ήταν συνήθως δίγλωσσες, Ελληνικά-Γαλλικά ή Ελληνικά-Ιταλικά ή Ελληνικά-Γερμανικά. Οι περισσότερες από τις κάρτες αυτές είναι τυπωμένες στην Γαλλία και στην Γερμανία.
Μετά το 2ο Παγκόσμιο πόλεμο, ο πρώτος που τύπωσε Κρητικές καρτ-ποστάλ, ήταν ο Ρεθυμνιώτης στην καταγωγή, εγκαταστημένος στα Χανιά, Αλέξανδρος Κ. Δουρδάκης, το 1944. Τα καρτ-ποστάλ που κυκλοφόρησε ήταν σκίτσα που ζωγράφιζε και τα επιχρωμάτιζε μετά το τύπωμα ο ίδιος. Μερικά απ' αυτά έχουν σαν θέμα τους τον προηγηθέντα πόλεμο.
