Το ταξίδι αναζήτησης ενόs φωτογράφου
"Το ταξίδι μου στο μαγικό κόσμο της φωτογραφίας ξεκίνησε το 1978, μετά την αποφοίτησή μου από το πανεπιστήμιο. Εργαζόμουν σε μια εφημερίδα στην περιοχή της Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, όταν ξεκίνησα ένα οδοιπορικό στην Ινδία που πίστευα ότι Θα διαρκούσε δύο μήνες. Από τότε έχω επισκεφθεί την Ινδία 85 φορές και έχω ταξιδέψει σε ολόκληρη την Ασία και στον υπόλοιπο κόσμο, καταγράφοντας τους πολιτισμούς και τι αντιθέσεις, τη δυστυχία και την καρτερικότητα.'Οσα έχω βιώσει στην Ινδία θα γοήτευαν κάθε φωτογράφο: εορταστικές εκδηλώσεις με τεράστια πλήθη ανθρώπων, αρχαίες παραδόσεις που απαιτούσαν ιδιαίτερο σεβασμό, τατουάζ ζωγραφισμένα πάνω σε σκουρόχρωμα πρόσωπα, σχέδια τυπωμένα πάνω σε ρούχα και αρχαία σύμβολα στους τοίχους. Στην Ινδία, όπως και σε άλλα μέρη της Ασίας, οι δεσμοί με το παρελθόν φαίνεται πως κρατούν σταθερές και ακλόνητες τις πεποιθήσεις των ανθρώπων, ενώ ο εκσυγχρονισμός κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Sharbat Gula, Πακιστάν 2002
Με εξιτάρει διαρκώς η σύγκλιση της παράδοσης και της αλλαγής, που μπορεί να απαθανατιστεί τυχαία, οποιαδήποτε στιγμή. Ακόμα όμως και καθετί τυχαίο απαιτεί την ενασχόληση μαζί του. Η δουλειά μου στο μεγαλύτερο μέρος της είναι αποτέλεσμα υπομονής, παρατήρησης και σωστής αντίληψης των πραγμάτων. Στην καθημερινότητά μας συνήθως κινούμαστε με ταχείς ρυθμούς και έτσι δεν προσέχουμε, π.χ., το εκφραστικό βλέμμα ενός παιδιού ή τον τρόπο με τον οποίο ξεπροβάλλει το φως από τη σκιά. Μερικές φορές ένα στιγμιότυπο απαιτεί την αργή κίνηση της φωτογραφικής μηχανής, μέχρι να αποτυπωθεί στο κάδρο η ατέλεια στιγμή».
Οι καλύτερες λήψεις τις πιο πολλές φορές προϋποθέτουν υπομονή και καρτερικότητα. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις είναι αναγκαία η παρέκκλιση από το βασικό προορισμό. Ενώ φωτογράφιζα, π.χ., τους μουσώνες στην Ινδία, πέρασα με το αυτοκίνητό μου μέσα από μια αμμοθύελλα. Μια ομάδα γυναικών είχε μαζευτεί κοντά σε ένα δέντρο για να προστατευτεί. Παρότι υπήρχε ο κίνδυνος η αμμοθύελα να καταστρέψει τον εξοπλισμό μου, ήμουν σίγουρος ότι η φωτογραφία θα ήταν πολύ εντυπωσιακή.
Η γλώσσα θέτει ένα άλλο εμπόδιο στη δουλειά του φωτογράφου, κάτι που προϋποθέτει επίσης υπομονή και επινοητικότητα. Σχεδόν πάντα εκπλήσσομαι από τα πόσο εύκολα μπορώ να επικοινωνήσω χρησιμοποιώντας τη γλώσσα του σώματος, το χιούμορ και ενίοτε έναν καλό διερμηνέα. Μια πετυχημένη εικόνα προϋποθέτει μια μορφή εξοικείωσης με αυτόν που φωτογραφίζεις. Η ευαισθησία και η συναισθηματικότητα των ανθρώπων είναι επίσης απαραίτητα στοιχεία για τη δημιουργία ενός τέλειου πορτρέτου σε μια συγκεκριμένη στιγμή.
Το 1984 φωτογράφιζα μαθήτριες που παρακολουθούσαν μαθήματα μέσα στα αντίσκηνο ενός προσφυγικού στρατοπέδου στην Πεσαβάρ του Πακιστάν. Ανάμεσά τους ήταν και ένα κορίτσι που μου τράβηξε αμέσως την προσοχή. 'Ηταν όμως πολύ ντροπαλό, γι' αυτό το φωτογράφισα τελευταίο. 'Οταν είδα το φιλμ, ξαφνιάστηκα με το πόσο ακίνητη και ήρεμη φαινόταν. Το πορτρέτο της Sharbat Gula, που τότε ήταν γνωστή ως η «Αφγανή», κόσμησε το εξώφυλλο του National Geographic το 1985.
Η αξιοπρέπειά της έγινε σύμβολο δύναμης απέναντι σε κάθε είδους κακουχία, αλλά και το σύμβολο των ανθρώπων που έχουν βιώσει εισβολές, εμφύλιους πολέμους και αρρώστιες. Επισκέφτηκα για πρώτη φορά το Αφγανιστάν το 1979, πριν από τη ρωσική εισβολή, αρκετά χρόνια προτού κάνω το συγκεκριμένο πορτρέτο. Είχα ακούσει ότι εκεί διαπράττονταν μεγάλες κτηνωδίες. 'Ηθελα να δω με τα ίδια μου τα μάτια την κατάσταση και να την καταγράψω.
Διέσχισα μεταμφιεσμένος τα σύνορα από το Πακιστάν και πέρασα τα φωτογραφικά μου φιλμ λαθραία ράβοντάς τα στα ρούχα μου. Τότε ήταν που ο κόσμος είδε για πρώτα φορά τις φωτογραφίες μου. Δεν σκόπευα ποτέ να γίνω πολεμικός φωτογράφος. Αντίθετα, ήθελα να αναδείξω όλα όσα συνθέτουν μια ιστορία: τους ανθρώπους, τον πολιτισμό, τα τοπία αλλά και τις διαμάχες.
Στο Αφγανιστάν με ενδιέφερε ιδιαίτερα το πώς η βία επηρέαζε τους ανθρώπους, ενώ οι διαμάχες έρχονταν σε δεύτερη μοίρα. Πηγαίνω στα Αφγανιστάν μία φορά το χρόνο και, όπως διαπιστώνω, πολλά πράγματα δεν έχουν αλλάξει: φαίνεται πως εξακολουθεί να εκτυλίσσεται ένα δράμα. Το Αφγανιστάν είναι ένα άγριο, ανεξέλεγκτο και απρόβλεπτο μέρος, με εντυπωσιακά τοπία και ενδιαφέροντες ανθρώπους.
Μέσα από τις φωτογραφίες μου οι αναγνώστες μεταφέρονται σε μέρη που ακόμα και οι πιο φανατικοί ταξιδιώτες δεν θα επισκέπτονταν.
Συχνά εξιδανικεύουμε αυτό που θεωρούμε «φυσιολογικό», αλλά όσο περισσότερο ταξιδεύουμε τόσο περισσότερο συνειδητοποιούμε ότι τα πάντα είναι σχετικά, μπορεί να υπάρχουν κάποιοι άλλοι στον κόσμο που να θεωρούν εμάς παράξενους. Ελπίζω οι φωτογραφίες μου να προκαλέσουν κατά κάποιο τρόπο ένα αίσθημα συμπάθειας, συμπόνιας και επιείκειας για τους αναρίθμητους πολιτισμούς και τις θρησκείες που κάνουν τον κόσμο μας τόσο συναρπαστικό. Με την πάροδο του χρόνου συνειδητοποίησα ότι είναι σπάνιο προνόμιο να έχεις τη δυνατότητα να επισκέπτεσαι απομακρυσμένες γωνιές του κόσμου και να συνδέεις ανθρώπους από όλα τα μέρη με ένα άτομο ή με ένα γεγονός τόσο μακρινό από τη ζωή που ξέρουν. Είμαι ευγνώμων γι' αυτή την ευκαιρία και για το εκπληκτικό αυτό ταξίδι."
Η ιστορία πίσω από την φωτογραφία
"Ελπίζω η διάσημη φωτογραφία της Sharbat Gula να Βελτιώσει τώρα τη ζωή της. Ζήτησε τη Βοήθειά μου για την προώθηση της εκπαίδευσης τόσο των δικών της κοριτσιών όσο και των υπόλοιπων σε ολόκληρο το Αφγανιστάν. Το National Geographic δημιούργησε ένα ταμείο και από τότε περισσότερα από 1,2 εκατ. δολάριο έχουν συγκεντρωθεί από επιχορηγήσεις για τον κατασκευή σχολείων, για την εκπαίδευση δασκάλων και γενικότερα για την υποστήριξη του εκπαιδευτικού συστήματος της Χώρας."
Γνωστή ως η «Αφγανή», η νεαρή προσφυγοπούλα με το έντονο Βλέμμα έγινε φωτογραφικό είδωλο. Όταν ο McCurry τη φωτογράφισε σε ένα προσφυγικό στρατόπεδο στο Πακιστάν το 1984, ήταν η πρώτη φορά που κάποιος την αποτύπωνε με το φακό του. Όταν την ξαναβρήκε στην Πεσαβάρ του Πακιστάν το 2002, ο κόσμος έμαθε επιτέλους και το όνομά της, Sharbat Gula.
Steve McCurry
Steve McCurry
Sharbat Gula
Steve McCurry
