Πανανίδης Τάκης

άρθρο με αφορμή την έκδοση βιβλίου με τίτλο "Αυτόπτης μάρτυρας στην οδό ονείρων"
του 'Αρη Μαραγκόπουλου, εκδόσεις Τόπος 2013

Τάκης Πανανίδης "Φωτογραφίζοντας το ελληνικό τραγούδι της δεκαετίας του ΄60"
κείμενο: Β.Χατζηβασιλείου, πηγή: omogenia.gr και ΑΠΕ-ΜΠΕ - (αναδημοσίευση)

Ο Τάκης Πανανίδης (1935-2010) ξεκίνησε τη φωτογραφική του καριέρα στα μέσα της δεκαετίας του 1950 κάτω από εξαιρετικά περίεργες συνθήκες. Δουλεύοντας ως κλητήρας στο πατάρι, όπου εμφανίζονταν τα φιλμ των Ηνωμένων Φωτορεπόρτερ, ο Πανανίδης θα αναλάβει την πρώτη του δουλειά, φωτογραφίζοντας ένα γλέντι, το οποίο είχε διοργανώσει ο Παναθηναϊκός στο κέντρο Πιγκάλς για την κατάκτηση του κυπέλου του 1955. Ο Πανανίδης, που είναι μόλις είκοσι ετών και παθιάζεται ήδη με τη φωτογραφία, έχει εντολή να «τραβήξει» το τραπέζι με το κύπελο και τους πανηγυρισμούς του, αλλά όταν φτάνει στο μαγαζί, βλέπει τον Μανώλη Χιώτη να παίζει, μαγεύεται και βάζει αμέσως σε δεύτερη μοίρα τους Πράσινους.

  Όταν την επομένη επιστρέφει με το φίλμ στους Ηνωμένους Φωτορεπόρτερ, το αφεντικό του, ο Δημήτρης Φλώρος, γίνεται έξαλλος: δεκαπέντε φωτογραφίες του Χιώτη και ελάχιστες της ομάδας του Παναθηναϊκού. Οι φωτογραφίες, όμως, θα αρέσουν στον Χιώτη, που θα πληρώσει το πρακτορείο, και ο Πανανίδης θα αρχίσει το ταξίδι του στον μουσικό κόσμο των δεκαετιών του 1960 και του 1970, έχοντας γίνει στο μεταξύ ο επίσημος φωτογράφος της δισκογραφικής εταιρείας Columbia. Από τον φακό του θα περάσουν ποιητές, συνθέτες, τραγουδιστές, μουσικοί και ηθοποιοί, σχηματίζοντας ένα λαμπρό στερέωμα. Στερέωμα που συγκινεί μέχρι τις ημέρες μας και έρχεται τώρα να αποτυπωθεί σε ένα άλμπουμ το οποίο μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος σε σχεδιασμό, επιλογή εικόνων και κείμενα Άρη Μαραγκόπουλου.
Το υλικό της έκδοσης προέρχεται από το αρχείο του Πανανίδη. Ο τίτλος του βιβλίου είναι «Αυτόπτης φωτομάρτυρας στην οδό των ονείρων» και οι φωτογραφίες καλύπτουν τη δεκαπενταετία 1960-1975. Το «αυτόπτης φωτομάρτυρας» είναι ο χαρακτηρισμός που χρησιμοποιούσε ο Πανανίδης για τον εαυτό του και από τις σελίδες του βιβλίου περνούν οι πάντες: ο Ελύτης και ο Ρίτσος, ο Χιώτης, ο Τσιτσάνης, ο Θεοδωράκης, ο Χατζιδάκις, ο Ξαρχάκος, ο Λοΐζος και ο Ζαμπέτας, ο Μπιθικώτσης, η Μαίρη Λίντα, η Πόλυ Πάνου, η Σωτηρία Μπέλλου, ο Καζαντζίδης, η Μοσχολιού, ο Διονυσίου, η Μαρινέλλα, ο Πουλόπουλος, ο Βοσκόπουλος, ο Κόκοτας, ο Νταλάρας, ο Μητσιάς και ο Βογιατζής, αλλά και ο
Κατράκης, ο Αλεξανδράκης, η Μερκούρη, η Βουγιουκλάκη, η Καρέζη, η Ναθαναήλ, ο Κούρκουλος, ο Χορν, η Λάσκαρη, ο Κωνσταντάρας και ο Παπαμιχαήλ.

Όπως παρατηρεί ο Μαραγκόπουλος στην εισαγωγή του, όποιος μελετά τις μουσικές δεκαετίες του 1960 και του 1970 στην Ελλάδα, θα διασταυρωθεί υποχρεωτικά με τις φωτογραφίες που φυλάσσονται στο Αρχείο Πανανίδη. Ο Πανανίδης «έκλεισε» στον φακό του τα τραγούδια και «τα λαϊκά θεάματα μιας ολόκληρης εποχής». Ταυτίστηκε με τη γέννηση και την εξέλιξη της νέας ελληνικής μουσικής και κατόρθωσε να συλλάβει στα πρόσωπα των φωτογραφιών του τα πιο ανάμεικτα αισθήματα: τη φιλοδοξία και τη μελαγχολία, τη χαρά και την ένταση, την αγωνία και την επιβράβευση. Δεν λείπει από τις φωτογραφίες του Πανανίδη και το πολιτικό κλίμα της περιόδου: από τις μεγάλες  κινητοποιήσεις της δεκαετίας του 1960 μέχρι την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών και τα πρώτα
μεταπολιτευτικά χρόνια. Στο κέντρο, πάντως, της φωτογραφικής περιπλάνησης του Πανανίδη βρίσκονται οι δύο συνθέτες που άλλαξαν με τα τραγούδια τους το ελληνικό μουσικό τοπίο: ο Θεοδωράκης και ο Χατζιδάκις, που έβγαλαν μαζί με τον Χιώτη το ρεμπέτικο από το περιθωριακό του σύμπαν, για να το συνδυάσουν με το βυζαντινό μέλος και τη δημοτική παράδοση, φέρνοντας εκ παραλλήλου το μεγάλο κοινό σε επαφή με κορυφαία ονόματα της μοντέρνας ποίησης όπως ο Ελύτης και ο Ρίτσος.
Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να διακρίνει και κάτι από τον τρόπο ζωής των δεκαετιών του 1960 και του 1970: από τα ρούχα των τραγουδιστών και των ηθοποιών και τις εισόδους, τις πίστες και τις επιγραφές των νυχτερινών κέντρων μέχρι την ατμόσφαιρα στους χώρους των λαϊκών συναυλιών, στα θέατρα και στις μπουάτ.

"Οι φωτογραφίες του τραγουδάνε..."

Το Αρχείο Τάκη Πανανίδη διασώζει τις εμβληματικές εκείνες φωτογραφίες μέσα από τις οποίες αναγνωρίζουμε, εδώ και μερικές δεκαετίες, το ελληνικό λαϊκό τραγούδι του '60. «Αυτόπτης φωτομάρτυρας», όπως ο ίδιος ο φωτογράφος αποκαλούσε τον εαυτό του, αποτύπωσε στο φιλμ τους σημαντικότερους πρωταγωνιστές της ανατρεπτικής αλλαγής που συνέβη στο λαϊκό τραγούδι στη δεκαετία του '60, παρακολουθώντας τους στις πρόβες, στις ηχογραφήσεις, στις συναυλίες, στις μπουάτ, στις επιθεωρήσεις, στα αναψυκτήρια, στα λαϊκά κέντρα, στα σπίτια τους.
Χάρη στο έμφυτο ταλέντο του, ο Τάκης Πανανίδης (1935-2010) κατάφερνε να αφήνει ανεπιτήδευτη, με αδιόρατες παρεμβάσεις, τη στιγμιαία φωτογράφισή του, ακόμα και όταν, για λόγους επαγγελματικής σκοπιμότητας, όφειλε να τη σκηνοθετήσει. Παράλληλα, χάρη στην εξοικείωσή του με το χώρο της μουσικής και του θεάματος, είχε ασκηθεί να συλλαμβάνει τις εικόνες του στη μαγική εκείνη στιγμή που το θέμα παρουσιάζεται στην πιο χαρακτηριστική του έκφραση, στην πλήρη κορύφωσή του.



'Οποιος ερευνά τη μουσική των δεκαετιών '60 και '70 υποχρεωτικά διασταυρώνεται με τις εντυπωσιακές φωτογραφίες από το Αρχείο Πανανίδη. Αυτό που με σιγουριά μπορεί κανείς να πει γι' αυτόν τον παθιασμένο με το τραγούδι δημιουργό, είναι ότι υπήρξε ο αποκλειστικός φωτογράφος των θρυλικών τραγουδιών και των λαϊκών θεαμάτων μιας ολόκληρης εποχής.
Συνηθίζουν πολλοί να λένε για τον Τάκη Πανανίδη: "...οι φωτογραφίες του δεν μιλούν, τραγουδάνε..."
πηγή: εφημ."Ελευθεροτυπία" 15/12/2013, (αναδημοσίευση)

'Ολες οι φωτογραφίες του άρθρου είναι από το αρχείο του Τάκη Πανανίδη -  takispananidis.blogspot.gr