«Λατρεύω το κλασικό, η σκόνη που πέφτει πάνω του δεν μπορεί να το καλύψει»
Είναι η φωτογραφία τέχνη;
Οχι, δεν είναι. Δεν φέρει κάτι που
ποιείται, που γεννιέται εκ των έσω, είναι κάτι που απλώς ερεθίζει την
άλλοτε αθώα περίεργη ματιά μας και άλλοτε την κακοήθη περιέργεια. Από
την άλλη, η καλή φωτογραφία πραγματώνεται σύμφωνα με τη γνώση μας, το
θυμικό μας, την ευαισθησία μας, την κοινωνιολογική μας προσέγγιση, είναι
όμως αξεπέραστη στη σύλληψη του ανέκδοτου και του σπάνιου συμβάντος.
Τώρα, αν αυτά τα δύο αρκούν για να θεωρηθεί η φωτογραφία μία από τις
οκτώ τέχνες, τότε εγώ σηκώνω τα χέρια μου ψηλά και λέγω: η φωτογραφία
είναι τόσο εύκολη, γι' αυτό και δύσκολη. Μπορώ πανεύκολα να σας κάνω
φωτογράφο από μακριά: θα σας δώσω τη μηχανή, θα σας πω πού να σταθείτε
ακριβώς, εκεί που το αριστερό άκρο του κάδρου να τελειώνει στο περίπτερο
και το δεξιό στο μπλε κτίριο, ποιον χρόνο και διάφραγμα να βάλετε και
θα πατήσετε τον ελευθερωτή. Ποιος ποίησε τη φωτογραφία; Εγώ, εσείς ή η
μηχανή;
Να ξέρατε πόσο απεχθάνομαι τους καλλιτεχνίζοντες φωτογράφους,
εκείνους που λένε «α! τι ωραίο είναι αυτό που βλέπω». Και ποιος είσαι
εσύ που ορίζεις το ωραίο, για να το δει ο άλλος; Και ξέρει ο άλλος τι
είναι ωραίο; Η φωτογραφία βιάζει το οπτικό μας νεύρο, μας κάνει
οφθαλμοπόρνους, ενώ η ηδονή κείται στην περιφέρεια και όχι στο κέντρο
του κρεβατιού μας. Πάντως, ζηλεύω εκείνους που μπορούν και
εκσπερματώνουν με αυτό που πιστεύουν ότι είναι ωραίο - ευτυχώς έπαυσα να
εκσπερματώνω με τόση ευκολία. Το έχω πει πολλές φορές, είμαι λοξός,
ίσως γιατί είδα στη σωστή ηλικία την ταινία του Αρθουρ Πεν, «The Little
Big Man», όπου ο Ινδιάνος καβαλά λογικά το άλογό του ανάποδα...
Οποιος δημιουργεί ζει;
Φυσικά και ζει. Αλλωστε ζω, σημαίνει βράζω. Οπως η μπίρα. «Βράζω», όμως, έξω από την κλεισούρα του εργαστηρίου, στο ύπαιθρο, στον ανοιχτό τόπο των ανθρώπων, εκεί που διαμείβονται οι πιο αθώες και οι πιο βρόμικες πράξεις, εκεί που η ιστορία καταγράφει τις πιο ποταπές πράξεις υποτιθέμενων ηγετών και τις πιο ένδοξες αληθινών οραματιστών. Συνήθως εκείνος που φορά πανοπλία, κάποια στιγμή θα γίνει ρίψασπις. Ενώ εκείνος που αρκείται στα λιγοστά του εφόδια, κάποια στιγμή θα τα λαμπρύνει.
Τι σημαίνει για σας ζωντανό και σύγχρονο έργο τέχνης;
Ζωντάνια σημαίνει: κλείνω σε ερμάρια τα όποια ξεγελαστικά με τριγυρίζουν... Δεν είναι τυχαίο πως ποτέ δεν αγοράζω μοδάτα ρούχα ή παπούτσια, ποτέ μου δεν ανήκα στην τρέχουσα διαμορφωμένη κατάσταση πραγμάτων. Απέχω από όλα αυτά, καθότι είμαι καταστασιακός πότης, συμπεριφέρομαι όπως νιώθω, ποιώ όπως γνωρίζω, αλλάζουν τα συναισθήματα, αυξάνεται η γνώση μου, αλλάζει και ο τρόπος του ποιείν. Το παραπάνω καταδεικνύει πως είμαι λάτρης του κλασικού, δηλαδή εκείνου που δεν μπορεί να το καλύψει η απέραντη ποσότητα σκόνης που πέφτει πάνω του.
Τι κάνει κάποιον φωτογράφο; Η άποψη ή η τεχνική;
Τι κάνει κάποιον σιδερά, ξυλοκόπο, επιστήμονα, στοχαστή; Το ίδιο ισχύει και για τον φωτογράφο. Η έντονη περιέργειά του για τα κοινωνικά, για τον άνθρωπο, για την ιστορία είναι εκείνα που τον ωθούν να πάρει ένα μαύρο κουτί και μέσα από τον φακό του να δει τα πράγματα του κόσμου αφού σκύψει πρώτα μέσα του και διερωτηθεί: τι θέλω να κάνω και ποιος είναι ο σκοπός μου; Οι διερωτήσεις που υποβάλλω στον εαυτό μου οδηγούν τον δρόμο μου, «στράτα, στρατέλι» σαν τα μωρά... λατρεύω τις διερωτήσεις, λατρεύω τις στράτες που ο καθείς χαράζει με κόπο και με επιμονή.
Γράφετε ότι υπάρχουν φωτογράφοι που δημιουργούν τεχνικά, που «κρεμούν μια φωτογραφική μηχανή στον λαιμό της γάτας τους και τα πουλούν ως υψηλά δείγματα Τέχνης». Είναι πράγματι έργα τέχνης ή τεχνικά έργα;
Η τεχνική δεν λείπει από κανένα έργο τέχνης. Για παράδειγμα, η εξέλιξη των πινέλων, η εξεύρεση νέων επιφανειών, η παραγωγή νέων χρωμάτων. Από κει και πέρα, εξαρτάται από τις στροφές που παίρνει το μυαλό του καθενός. Αν είναι κουτός, θα χαλάσει και το πιο ανθεκτικό πινέλο, αν είναι επιπόλαιος, θα καταστρέψει την επιφάνεια στην οποία ζωγραφίζει, αν είναι ματαιόδοξος, θα ακυρώσει τη δυνατότητα του νέου χρώματος. Ο οκνηρός φωτογράφος δεν θα εκμεταλλευτεί τα δώρα που του προσφέρει η παραγωγή ενός γρήγορου φακού. Με απλά μέσα έχουν γίνει σπουδαία έργα. Το πολύπλοκο έχει να κάνει με την αφασία. Συνήθως, όταν δεν έχουμε να πούμε κάτι ουσιαστικό, κρύβουμε την αναπηρία μας με χρυσαφένιους ή μαλαματένιους επιδέσμους.
το νέο βιβλίο του Στέλιου Σκοπελίτη, εκδόσεις ΡΟΕΣ
Στο βιβλίο σας φαίνεται να έχετε αποκηρύξει κάθε νέα τεχνική, αλλά και κομμάτια του δικού σας παρελθόντος και έργου.
Καθημερινά απορρίπτω κάθε επίβουλη χρήση της τεχνικής. Δεν είμαι εναντίον της, πώς θα μπορούσα άλλωστε. Δεν φταίει το εργαλείο, φταίει η χρήση του, φταίει ο ματαιόδοξος τρόπος μας, η μανιακή μας έξη να εξαπατάμε τον άλλον, μη λαμβάνοντας υπόψη ότι έτσι προβάλλουμε τα χαλάσματα της ψυχής μας στα οποία κατοικούμε δίχως κρίση. Φυσικά και έχω απορρίψει κομμάτια μου. Γιατί σέβομαι τον εαυτό μου και τον άλλον. Η απόρριψη του εγώ έχει να κάνει με τον βαθμό σεβασμού προς τη ζωή. Κι εγώ «σέβομαι αυτή τη γαμημένη ζωή», κατά πώς εκφράστηκε ο Μπέκετ. Δεν αποδέχομαι, όμως, την έννοια του «πλησίον». Αν καταστρέφεις τη φύση και είσαι ανήθικος, τότε πρέπει να εξορίζεσαι. Βλάπτεις την πόλη.
Τι αναζητάτε σε μια φωτογραφία; Την πλήρη απεικόνιση του αντικειμένου, την αθωότητα μέσα του, τον συμβολισμό;
Κατ' αρχήν, αναζητώ τη φωτογραφία την ίδια. Την αθωότητα - όσο και αν εντοπίζω την παρουσία της προπαγάνδας. Και την απουσία του αισθητισμού. Τα πράγματα είναι όμορφα γιατί έτσι είναι. Δεν χρειάζεται να τα κάνουμε εμείς ομορφότερα. Αν πάλι είναι άσχημα, δεν έχει νόημα να τα επιδεικνύουμε εν ονόματι της ματαιοδοξίας μας. Οσο για τους συμβολισμούς, στέκομαι απέναντί τους, αντιπαραθέτοντας υπαινιγμούς.
Είπατε: «Η ματιά μας ελευθερώνεται με τον διάλογο με το τοπίο και όχι με την αποτύπωσή του σε φιλμ».
Εννοώ τούτο: μια βραδιά σε ένα μπαρ συνάντησα μια φίλη. Μια κοπέλα από την παρέα της μού λέει: «Ξέρω πως είστε καλός φωτογράφος, θα ήθελα να μού κάνετε τα πορτρέτα». Την κοίταξα τότε για πρώτη μου φορά με προσοχή και της είπα: «Ευχαρίστως να σας φωτογραφίσω, αλλά θα είστε γυμνή από τη μέση και πάνω και να ξέρετε ότι δεν θα ρίξω ούτε μία ματιά στα στήθη σας». Φυσικά αρνήθηκε, γιατί ήταν τόσο ανασφαλής όσο και περιπαθής. Ηταν όμορφη και η ομορφιά πρέπει να είναι γυμνή. Ελπίζω να σας απάντησα.
Η ζωή σας και η τέχνη σας κρατήθηκαν μακριά από κλίκες, σχολές και σεμινάρια ή εστέτ ομιλίες. Τι χρειαζόμαστε σήμερα; Μια Nelly's, έναν Σαλγάδο, τι;
Μακριά από κλίκες κρατήθηκα συνειδητά και με την υπογραφή μου. Δεν μου αρέσουν οι δήθεν υποστηρίξεις συναδέλφων όσο η στήριξη των φίλων. Ευτυχώς έχω καλούς. Είμαι μοναχικός, αλλά συνάμα και κοινωνικός, μέχρι μεθυσμένης διαχυτικότητας. Ναι, είμαι αριστερός, δεν θα μπορούσε να μην ήμουν. Δεν εννοώ μαρξιστής ή λενινιστής. Είμαι αριστερός, έχοντας ήθος και θάρρος γνώμης και ίσως αποτελεσματική άποψη για τα πράγματα. Δεν ξέρω τι ακριβώς χρειαζόμαστε σήμερα... Ισως μια Βούλα Παπαϊωάννου.
Μου ταιριάζει καλύτερα ο ρεαλισμός μιας γυναίκας, βαρέθηκα των ανδρών με τα πολλά θηλυπρεπή στοιχεία. Σε κάθε περίπτωση, χρειαζόμαστε νέο στρώμα και νέο σκέπασμα, νέο δάπεδο και νέα στέγη... και πάνω από όλα, νέα Εστία.
συνέντευξη στην Νόρα Ράλλη, Εφημερίδα των Συντακτών, Φλεβάρης 2015,
(αναδημοσίευση)
διαβάστε και εδώ : Στέλιος Σκοπελίτης "Περιπλάνηση στις Αθηναϊκές συνοικίες"
