Οι δρόμοι της Νέας Υόρκης και ο μοναχικός φωτογράφος
Ο Λέον Λεβινστάιν γεννήθηκε το 1910 στη δυτική Βιρτζίνια και πέθανε το 1988. Ο πατέρας του ήταν μετανάστης από τη Λιθουανία. Η κλίση του για την τέχνη φάνηκε από νωρίς. Παρακολούθησε ελεύθερα μαθήματα ζωγραφικής και σχεδίου, για να ασχοληθεί εντέλει επαγγελματικά με τις γραφικές τέχνες. Μετά τον πόλεμο εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, όπου δούλεψε ως γραφίστας σε μια μικρή διαφημιστική εταιρεία. Επάγγελμα που ακολούθησε με συνέπεια ώς τον θάνατό του.
Οι στιβαρές ασπρόμαυρες φωτογραφίες του απέσπασαν βραβεία και συμμετείχαν σε εφτά ομαδικές εκθέσεις στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ). Στη συνέχεια, όμως, ο Λεβινστάιν αποσύρθηκε από τη δημόσια ζωή και περιέπεσε στην αφάνεια έως και τον θάνατό του το 1988.
«Ο Λεβινστάιν έζησε μια ζωή σε χαμηλούς τόνους, χωρίς περιπέτειες και χωρίς εξάρσεις», εξηγεί ο Πλάτωνας Ριβέλλης. «Λιγομίλητος, μοναχικός, κλειστός. Χωρίς συζύγους ή μόνιμες σχέσεις και με λίγες γνωριμίες και φίλους. Δεν έκανε σημαντική καριέρα σαν γραφίστας, ούτε διακρίθηκε σαν φωτογράφος. Οσοι φίλοι του πίστεψαν στην αξία της φωτογραφικής δουλειάς του και επιχείρησαν να τον βοηθήσουν να την προβάλει, προσκρούσανε στον δύσκολο χαρακτήρα του αλλά και στην ουσιαστική αδιαφορία του για την επιτυχία».
Κι όμως. Δάσκαλοί του ήταν τρεις διάσημοι φωτογράφοι: ο Αλεξέι Μπρόντοβιτς, διευθυντής του σημαντικού περιοδικού Harper's Bazaar, η Λιζέτ Μόντελ, γνωστή φωτογράφος που συνέδεσε το όνομά της με τη διάσημη μαθήτριά της Νταϊάν Αρμπους, και ο Σιντ Γκρόσμαν, πολιτικά στρατευμένος νεοϋορκέζος φωτογράφος. Την περίοδο εκείνη η Νέα Υόρκη ήταν και η πρωτεύουσα του φωτογραφικού μέσου. Ρόμπερτ Φρανκ, Μπρους Ντέιβιντσον, Γουόκερ Εβανς, Γκάρι Γουίνογκραντ κι άλλοι σημαντικοί φωτογράφοι ήταν εν ενεργεία.
Ο Λεβινστάιν ανέπτυξε έναν δικό του τρόπο να φωτογραφίζει στον δρόμο, που ήταν μεν σκανδαλωδώς άμεσος, αλλά δεν στερούνταν φορμαλιστικής πολυπλοκότητας και καλαισθησίας. Ηταν ένας οξυδερκής παρατηρητής του ανθρώπινου σώματος και ακούραστα αναζητούσε εκφραστικούς μορφασμούς και πόζες. Οι περισσότερες φωτογραφίες του έχουν τραβηχτεί στη διάρκεια των μοναχικών περιπάτων του στις πιο υποβαθμισμένες γειτονιές της Νέας Υόρκης.
«Ο Λεβινστάιν ξεκινάει συνήθως από ένα θέμα φορτισμένο και προσφιλές στη φωτοδημοσιογραφία, δηλαδή τους διαβάτες των μεγαλουπόλεων και ιδιαίτερα των πιο λαϊκών συνοικιών. Στην πλειοψηφία τους μεσήλικοι, φτωχοί και άσχημοι», επισημαίνει ο Πλάτωνας Ριβέλλης. Αποφεύγει όμως συνειδητά να φορτώσει το θέμα του με οποιαδήποτε άλλη πληροφορία. «Μπορεί να έχουμε φωτογραφίες τραβηγμένες στον δρόμο, αλλά ο δρόμος είναι ανύπαρκτος. Μπορεί να υπάρχει ο υπαινιγμός κάποιου γεγονότος, αλλά το ίδιο το γεγονός δεν ανιχνεύεται στη φωτογραφία. Μπορεί οι εικονιζόμενοι να εντάσσονται σε ορισμένες κατηγορίες με βάση την εμφάνισή τους, αλλά οι κατηγορίες αυτές δεν αποτελούν ούτε κατά το ελάχιστο στοιχεία της φωτογραφίας.
Μένουμε έτσι να αντικρίζουμε ένα απόλυτα έντονο θέμα, μια γυμνή πληροφορία, της οποίας η σημασία εντείνεται από την απουσία κάθε δυνατής επεξήγησης. Οι άνθρωποι αυτοί υπάρχουν μέσα και μόνον από την οπτική τους βαρύτητα. Για να γίνει πιο αντιληπτή ετούτη η διάσταση, αρκεί κανείς να προσπαθήσει να περιγράψει σε κάποιον προφορικά μια φωτογραφία του Λεβινστάιν από μνήμης. Είναι αδύνατον. Οπως είναι αδύνατον να περιγράψει κανείς με λόγια ένα μουσικό κομμάτι...»
κείμενο: Φωτεινή Μπάρκα,
εφμ."Ελευθεροτυπία", Νοέμβρης 2009 (αναδημοσίευση)
εφμ."Ελευθεροτυπία", Νοέμβρης 2009 (αναδημοσίευση)
