Robert Capa «Slightly Out of Focus»

Ο Capa, πολεμικός ανταποκριτής του Life, μας αφηγείται την εμπειρία του από την απόβαση στη Νορμανδία στο βιβλίο του «Slightly Out of Focus»

" ...μου αρέσει το ρίσκο, αποφάσισα να πάω με τον Ε' Λόχο στο πρώτο κύμα της απόβασης. Από τη στιγμή που αποφάσισα να πάω με τις πρώτες ομάδες εφόδου, άρχισα να προσπαθώ να πείσω τον εαυτό μου ότι η απόβαση ήταν περίπατος κι ότι όλα αυτά που ακούγονταν για το «απόρθητο δυτικό τείχος» δεν ήταν παρά γερμανική προπαγάνδα. Η όμορφη Γαλλία μού φαινόταν τώρα αποκρουστική κι αφιλόξενη κι ένα γερμανικό πολυβόλο που έφτυνε σφαίρες γύρω από τη λέμβο χάλασε τελείως την επιστροφή μου. Οι άντρες που ήταν μέσα στη λέμβο μου βούτηξαν στο νερό. Η σκηνή ήταν ιδανική για ένα φωτογράφο οι στρατιώτες μέχρι τη μέση μέσα στο νερό, με τα τουφέκια τους έτοιμα, και στο φόντο τα εμπόδια των οχυρωματικών έργων και η ακτή γεμάτη καπνό. Στάθηκα για μια στιγμή στη σανιδόσκαλα της λέμβου, για να τραβήξω την πρώτη μου φωτογραφία από την απόβαση.

Robert Capa in Portsmouth, England on June 6, 1944 - photo by David Scherman, Time & Life Pictures/Getty Images

Ο κελευστής, που δικαιολογημένα βιαζόταν να γίνει καπνός, δεν κατάλαβε ότι τραβούσα φωτογραφίες, αλλά νόμισε ότι για ευνόητους λόγους δίσταζα, και με βοήθησε να το πάρω απόφαση με μια καλοζυγισμένη κλοτσιά στα πισινά. Το νερό ήταν κρύο και η παραλία απείχε εκατό μέτρα ακόμα. Οι σφαίρες άνοιγαν τρύπες στο νερό γύρω μου και κατευθύνθηκα προς το πιο κοντινό ατσάλινο εμπόδιο. Ένας στρατιώτης έφτασε εκεί συγχρόνως με μένα και για λίγα λεπτά μοιραστήκαμε την προστασία που προσέφερε το εμπόδιο. Ο στρατιώτης έβγαλε απ' το τουφέκι του το αδιάβροχο κάλυμμα κι άρχισε, χωρίς να σημαδεύει και πολύ, να πυροβολεί προς τη σκεπασμένη από καπνούς παραλία. Ο ήχος του τουφεκιού τού έδωσε αρκετό θάρρος για να προχωρήσει κι έτσι άφησε το εμπόδιο σ' εμένα. Το εμπόδιο ήταν τώρα μισό μέτρο μεγαλύτερο κι αισθάνθηκα αρκετά ασφαλής για να φωτογραφίσω τους άλλους που κρύβονταν, όπως κι εγώ.

Ήταν ακόμα πολύ νωρίς και η ατμόσφαιρα πολύ γκρίζα για να τραβήξεις καλές φωτογραφίες, όμως το γκρίζο νερό κι ο γκρίζος ουρανός έκαναν τους μικρόσωμους άντρες, που ελίσσονταν κάτω απ' τα σουρεαλιστικά σχέδια της επιτροπής ειδικών στην αντιαποβατική άμυνα του Χίτλερ, να φαντάζουν πολύ εντυπωσιακοί.
Τελείωσα με τις φωτογραφίες μου, και το νερό της θάλασσας ήταν κρύο μέσα στο παντελόνι μου. Απρόθυμα, προσπάθησα πολλές φορές ν' απομακρυνθώ από τον ατσάλινο πάσσαλο, οι σφαίρες, όμως, μ' έκαναν να γυρίζω πίσω. Πενήντα μέτρα μπροστά μου ένα από τα μισοκαμμένα αποβατικά τανκ μας προεξείχε από το νερό, προσφέροντάς μου το επόμενο μου καταφύγιο. Ζύγισα την κατάσταση. Το κομψό αδιάβροχο που βάραινε τον ώμο μου δεν είχε μέλλον. Το πέταξα και κατευθύνθηκα προς το τανκ. Μέσα από πτώματα που επέπλεαν κατάφερα να το φτάσω, στάθηκα για μερικές φωτογραφίες ακόμα κι επιστράτευσα όλα μου τα κότσια για το τελικό πήδημα στην ακτή.
Οι Γερμανοί έπαιζαν τώρα με όλα τους τα όργανα, κι εγώ δεν μπορούσα να βρω καμία τρύπα, για να περάσω μέσα απ' τις οβίδες και τις σφαίρες που μ' εμπόδιζαν να πλησιάσω στα τελευταία 25 μέτρα πριν την ακτή. Έτσι έκατσα πίσω από το τανκ μου, επαναλαμβάνοντας μια προτασούλα από τις μέρες που ήμουνα στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο: «Es una cosa muy seria. Es una cosa muy seria». Τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά... Η επόμενη οβίδα έπεσε ακόμα πιο κοντά. Δεν τολμούσα να πάρω τα μάτια μου από το σκόπευτρο της Contax μου και σαν τρελός τραβούσα τη μια φωτογραφία μετά την άλλη. Μετά από μισό λεπτό η μηχανή μου μπλόκαρε το φιλμ μου είχε τελειώσει. Έψαξα στην τσάντα μου για καινούριο φιλμ και τα υγρά τρεμάμενα χέρια μου το κατέστρεψαν προτού το βάλουν καν στη μηχανή.

Για μια στιγμή σταμάτησα... και τότε κατάλαβα ότι την είχα πολύ άσχημα.

Η άδεια μηχανή άρχισε να τρέμει στα χέρια μου. Αυτό που έκανε το σώμα μου να τρεμουλιάζει και παραμόρφωνε το πρόσωπο μου ήταν ένα καινούριο είδος φόβου. Ξεκρέμασα το φτυάρι μου και προσπάθησα να σκάψω ένα λάκκο. Το φτυάρι χτύπησε σε μια πέτρα και το πέταξα μακριά. Οι άντρες γύρω μου κείτονταν ακίνητοι. Μόνο οι νεκροί, εκεί που έσκαγαν τα κύματα κύλαγαν καθώς τους χτύπαγε το νερό. Μια αποβατική άκατος αψήφησε το πυρ κι από μέσα της ξεχύθηκαν άντρες του υγειονομικού, με κόκκινους σταυρούς στα κράνη τους. Δεν το σκέφτηκα κι ούτε το αποφάσισα. Απλά σηκώθηκα όρθιος κι άρχισα να τρέχω προς το πλοίο. Μπήκα στη θάλασσα ανάμεσα σε δύο πτώματα και το νερό μου έφτασε μέχρι το λαιμό. Το θαλάσσιο ρεύμα χτύπησε το σώμα μου και κάθε κύμα μου χαστούκιζε το πρόσωπο κάτω από το κράνος. Κρατούσα τις μηχανές μου ψηλά πάνω από το κεφάλι μου και ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι το έσκαγα. Προσπάθησα να γυρίσω, αλλά δεν μπορούσα ν' αντικρίσω την ακτή, και είπα στον εαυτό μου: «Θα στεγνώσω μόνο τα χέρια μου πάνω στο πλοίο...

Το πλοίο μας είχε μπατάρει και σιγά σιγά απομακρυνθήκαμε από την ακτή, προσπαθώντας να φτάσουμε στο πλοίο ανεφοδιασμού προτού βυθιστούμε. Κατέβηκα στο μηχανοστάσιο, στέγνωσα τα χέρια μου και έβαλα καινούριο φιλμ και στις δύο μηχανές. Ανέβηκα ξανά στο κατάστρωμα την κατάλληλη στιγμή, για να τραβήξω μια τελευταία φωτογραφία της καλυμμένης με καπνό παραλίας. Τράβηξα έπειτα μερικές φωτογραφίες με τα μέλη του πληρώματος να κάνουν μεταγγίσεις αίματος στο κατάστρωμα. Μια αποβατική λέμβος μας πλεύρισε και μας πήρε από το βυθιζόμενο πλοίο. Η μεταφορά των βαριά τραυματισμένων στη φουρτουνιασμένη θάλασσα ήταν δύσκολη δουλειά. Δεν τράβηξα άλλες φωτογραφίες.
Ξύπνησα σε μια κουκέτα. Το γυμνό μου σώμα ήταν σκεπασμένο με μια άγρια κουβέρτα. Στο λαιμό μου ήταν ένα κομμάτι χαρτί που έλεγε: «Περίπτωση εξάντλησης. Μην του βάλετε περιλαίμιο». Είδα τη φωτογραφική μου τσάντα πάνω στο τραπέζι και κατάλαβα ποιος ήμουν.
Στην άλλη κουκέτα ήταν ένας ακόμα γυμνός άντρας που τα μάτια του ήταν καρφωμένα στο ταβάνι. Η ετικέτα στο λαιμό του έλεγε μόνο: «Περίπτωση εξάντλησης». Αυτός έλεγε: «Είμαι ένας δειλός». Ήταν ο μόνος που επέζησε από τα δέκα αμφίβια τανκ που προηγήθηκαν των πρώτων κυμάτων πεζικού. Όλα αυτά τα τανκ είχαν βυθιστεί στη φουρτουνιασμένη θάλασσα. Έλεγε ότι έπρεπε να είχε μείνει πίσω στην παραλία. Του είπα ότι κι εγώ έπρεπε να είχα μείνει στην παραλία.
Οι μηχανές βούιζαν και το πλοίο μας γύριζε πίσω στην Αγγλία. Το πρωί δέσαμε στο Weymouth. Ένα πλήθος πεινασμένων δημοσιογράφων, που δεν τους είχε επιτραπεί να έρθουν κι αυτοί στην απόβαση, μας περίμεναν στην αποβάθρα, για να πάρουν τις πρώτες ιστορίες με τις προσωπικές εμπειρίες των αντρών που έφτασαν στο προγεφύρωμα της απόβασης και επέστρεφαν. Έμαθα ότι ο μόνος εκτός από εμένα πολεμικός ανταποκριτής-φωτογράφος που είχε σταλεί στην ακτή «Omaha» είχε επιστρέψει πριν από δύο ώρες και δεν άφησε ούτε στιγμή το πλοίο του, ούτε πάτησε στην ποτέ στην ακτή. Τώρα ήταν στο δρόμο της επιστροφής προς Λονδίνο με το φοβερό του «λαυράκι».
Μου επιφυλάχτηκε υποδοχή ήρωα. Μου προσφέρθηκε αεροπλάνο, για να πάω στο Λονδίνο και να κάνω μια ραδιοφωνική εκπομπή σχετικά με την εμπειρία μου. Θυμόμουν όμως ακόμη αρκετά τη νύχτα κι αρνήθηκα. Έβαλα τα φιλμ μου στο δημοσιογραφικό σάκο, άλλαξα ρούχα και ύστερα από λίγες ώρες επέστρεψα στο προγεφύρωμα με το πρώτο πλοίο που υπήρχε.
Μετά από εφτά ημέρες έμαθα ότι οι φωτογραφίες που τράβηξα στην επιχείρηση «Easy Red» ήταν οι καλύτερες όλης της απόβασης. Ο βοηθός, όμως, του σκοτεινού θαλάμου από τη συγκίνησή του, ενώ στέγνωνε τ' αρνητικά ανέβασε πολύ τη θερμοκρασία και οι εμουλσιόν έλιωσαν και χύθηκαν μπροστά στα μάτια των ανθρώπων του γραφείου Τύπου του Λονδίνου. Από εκατόν έξι συνολικά φωτογραφίες, μόνο οχτώ διασώθηκαν.
Οι λεζάντες κάτω από τις φωτογραφίες που θόλωσε η θερμότητα έλεγαν ότι τα χέρια του Capa έτρεμαν πάρα πολύ...."

Απόβαση στη Νορμανδία, 6 Ιουνίου 1944
Mερικά ιστορικά στοιχεία

Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος πάνω από τρία εκατομμύρια άνθρωποι, από τους οποίους οι 195.700 ήταν το προσωπικό των Συμμαχικών σκαφών. Η απόβαση έλαβε χώρα στη χερσόνησο Κοταντέν, την ανατολική όχθη του ποταμού Ορν και τον κόλπο του Σηκουάνα, σε πέντε παραλίες με τα κωδικά ονόματα Gold Beach, Juno Beach, Omaha Beach, Sword Beach και Utah Beach. Θεωρήθηκε ότι ολοκληρώθηκε στις 30 Ιουνίου 1944, όταν πια είχε εδραιωθεί το προγεφύρωμα των Συμμάχων. Μέχρι τότε είχαν συνολικά μεταφερθεί 850.000 άνδρες, 148.000 οχήματα και 570.000 τόννοι προμηθειών στις γαλλικές ακτές από 7.000 πλοία, από τα οποία μόλις 59 βυθίστηκαν.
(wikipedia)

επιμέλεια: J.Eco
(απόσπασμα - αναδημοσίευση), περιοδικό "Φωτογραφία" 1990

μεγάλο ιστορικό αφιέρωμα για την απόβαση στην Huffpost

διαβάστε επίσης στο aspromavro.net

Robert Capa, η Ιστορία του αρχείου του από τον Εμφύλιο της Ισπανίας

Robert Capa - Chartres 1944